ਬਲੋਚ ਕ਼ਬਾਇਲ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ' ਪੰਜਾਬ ' ਸਿੰਧ ਪਰ ਕਾਬਜ਼ ਕਿਸੇ ਹੋਏ?

ਕਰ ਦਸਤਾਨੀ ਬਲੋਸ ਕ਼ਬਾਇਲ ਨੇ ਪੰਦਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਮੈਂ ਮੇਰ ਸ਼ੀਹਕ ਕੀ ਸਿਰ ਕਰਦਗੀ ਮੈਂ ਵਾਦੀ ਸਿੰਧ ਕੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਕੇ ਮਿਹਰ ਗੜ੍ਹ ਕੇ ਇਲਾਕੇ ਮੁਕਰਾਨ ਮੈਂ ਕਦਮ ਰੁੱਖਾ ਔਰ ਮੁਕਰਾਨ ਕੇ ਹਕਮਰਾਂ ਬਦਰ-ਉਦ-ਦੀਨ ਕੇ ਸਾਥ ਜੰਗ ਕਰਕੇ ਇਲਾਕਾ ਪੁਰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਲੀਆ। ਇਸਕੇ ਬਾਅਦ ਮੇਰ ਸ਼ੀਹਕ ਨੇ ਬਲੀਦਾ ਸੇ ਚੱਲ ਕਰ ਬਰੂਆਓਂ ਕੇ ਸਾਥ ਜੰਗ ਕਰਕੇ 1486 ਮੈਂ ਕਲਾਤ ਕੁ ਫ਼ਤਿਹ ਕਰ ਲਿਆ। ਜੋ ਬਰੋਹੀ ਇਨ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਪਰ ਆਏ ਯਾ ਤੋ ਵੋਹ ਕਤਲ ਕਰ ਦਈਏ ਗਏ ਯਾ ਉਨਹੋਂ ਨੇ ਇਤਾਅਤ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲੀ।

ਦਰਾਵੜੀ ਜ਼ਬਾਨ ਕਾ ਲਫ਼ਜ਼ ਹੇ " ਬਰ" ਜਿਸਕੇ ਮਾਅਨੀ ਹੈਂ "ਆਨਾ" ਔਰ ਦੂਸਰਾ ਲਫ਼ਜ਼ ਹੇ "ਓਕ" ਜੋ ਕਿ ਇਸਮ ਮਫ਼ਊਲ ਕੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੇ. ਜਿਸਕੇ ਮਾਅਨੀ "ਵਾਲਾ" ਹੇ. "ਬਰ- ਓਕ" ਕੇ ਲਫ਼ਜ਼ ਕਾ ਮਫ਼ਹੋਮੀ ਮਾਅਨੀ "ਨਯਾ ਆਨੇ ਵਾਲਾ" ਯਾਨੀ " ਨਵ ਵਾਰਦ ' ਅਜਨਬੀ ' ਪਰਾਏ ਦੇਸ ਵਾਲਾ " ਹੇ. ਕਰ ਦਸਤਾਨੀ ਬਲੋਸ ਕਬਾਇਲਜਬ ਪੰਧਰਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਮੈਂ ਬਰਾਹਵੀ ਕੀ ਜ਼ਮੀਨ ਪਰ ਆਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਤੋ ਬਰੋਹੀ ਇਨਕੋ "ਬਰ- ਓਕ" ਕਹਿਤੇ ਥੇ। ਇਸ ਲੀਏ ਕਰ ਦਸਤਾਨੀ ਬਲੋਸ ਕ਼ਬਾਇਲ " ਬਲੋਸ " ਸੇ " ਬਰੂਕ" ਫਿਰ " ਬਰੋਚ" ਔਰ ਫਿਰ "ਬਲੋਚ" ਬਣ ਗਏ।

ਪੰਜਾਬ ਪਰ 1526 ਸੇ ਮੁਗ਼ਲੋਂ ਕੇ ਕਬਜ਼ੇ ਕੇ ਬਾਅਦ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਾਬਰ ਕੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬਾਬਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਕੀ ਸਰਬਰਾਹੀ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬਿਓਂ ਕੀ ਮਜ਼ਾਹਮਤੀ ਜੱਦੋ ਜਹਿਦ ਕੀ ਵਜ੍ਹਾ ਸੇ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਹੁੰਮਾਓਂ ਨੇ ਇਰਾਨੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸੇ ਤਆਵਨ ਲੇਕਰ ਇਸਲਾਮ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਕੁ ਸ਼ਿਕਸਤ ਦੇਕਰ 1555 ਮੈਂ ਧਲ਼ੀ ਕਾ ਤਖ਼ਤ ਸੰਭਾਲਣੇ ਕੇ ਬਾਅਦ ਸਰਦਾਰ ਚਾਕਰ ਖ਼ਾਨ ਰਿੰਦ ਕੀ ਸਿਰ ਕਰਦਗੀ ਮੈਂ ਚਾਲੀਸ ਹਜ਼ਾਰ ਕਰਦ ਸਤਾਨਿਓਂ ਕੁ ਪੰਜਾਬਿਓਂ ਕੀ ਮੁਜ਼ਾਹਮਤ ਕਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਵਾਦੀ ਸਿੰਧ ਕੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਕੇ ਹੜੱਪਾ ਕੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕੇ ਮੈਂ ਆਬਾਦ ਕਿਆ ' ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਇਲਾਕਾ ਥਾ। ਹੁੰਮਾਓਂ ਨੇ ਮੇਰ ਚਾਕਰ ਕੁ ਔਕਾੜਾ ਕੇ ਕਰੀਬ ਸੱਤ ਘਰਾ ਨਾਮੀ ਮੁਕਾਮ ਪਰ ਜ਼ਰੱਈ ਜ਼ਰਖ਼ੇਜ਼ ਜਾਗੀਰ ਅਤਾ ਕੀ। ਮੇਰ ਚਾਕਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਸ਼ਕਰ ਕੇ ਸਾਥ ਪੰਜਾਬ ਮੈਂ ਸਕੂਨਤ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਕੀ ਔਰ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਕੇ ਦੂਰ ' 1565 ਈ. ਮੈਂ ਉਸ ਕਾ ਇੰਤਕਾਲ ਹਵਾ ਔਰ ਮਜ਼ਾਰ ਸੱਤ ਘਰਾ ਮੈਂ ਵਾਕਿਅ ਹੇ। ਅਕਬਰ ਕੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਕੀ ਸਰਬਰਾਹੀ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬਿਓਂ ਕੀ ਮਜ਼ਾਹਮਤੀ ਜੱਦੋ ਜਹਿਦ ਕੀ ਵਜ੍ਹਾ ਸੇ ਮਜ਼ੀਦ ਬਿੱਲੂ ਚੋਂ ਕੁ ਭੀ ਮੁਗ਼ਲੋਂ ਕੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਮਿਲਣੇ ਲੱਗੀ ਔਰ ਇਨ੍ਹੀਂ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਕੇ ਜ਼ੇਰ-ਏ-ਅਸਰ ਇਲਾਕੋਂ ਕੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਬੜੀ ਬੜੀ ਜਾਗੀਰੀਂ ਦੀ ਜਾਣੇ ਲੱਗੇਂ ਤੋ ਬਿੱਲੂ ਚੋਂ ਕੀ ਜਨੂਬੀ ਪੰਜਾਬ ਮੈਂ ਆਬਾਦ ਗਾਰੀ ਮੈਂ ਮਜ਼ੀਦ ਅਜ਼ਾਈਫ਼ਾ ਹੋਤਾ ਗਿਆ ਔਰ ਬਿੱਲੂ ਚੋਂ ਕਾ ਸਭ ਸੇ ਬੜਾ ਪੜਾਓ ਜਨੂਬੀ ਪੰਜਾਬ ਬਣ ਗਿਆ।

ਨਸੀਰ ਖ਼ਾਨ ਨੂਰੀ ਬਰੂ ਹੀ ਕਾ ਸ਼ੁਮਾਰ ਕਲਾਤ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਕੇ ਮੁਮਤਾਜ਼ ਬਰੂ ਹੀ ਸਰਦਾਰੋਂ ਮੈਂ ਹੋਤਾ ਹੇ। ਵੋਹ ਮੇਰ ਅਬਦੁੱਲਾ ਖ਼ਾਨ ਬਰੂ ਹੀ ਕੇ ਤੀਸਰੇ ਛੋਟੇ ਬੇਟੇ ਥੇ। ਅਣ ਕੀ ਮਾਂ ਬੀ ਬੀ ਮਰੀਅਮ ਅਲਤਾਜ਼ਈ ਕਬੀਲੇ ਸੇ ਤਾਅਲੁੱਕ ਰੱਖਤੀ ਥੀ। ਨਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਕੇ ਵਫ਼ਾਤ ਕੇ ਬਾਅਦ ਮੇਰ ਨਸੀਰ ਖ਼ਾਨ ਬਰੂ ਹੀ ' ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਕੇ ਸਾਥ ਕੰਧਾਰ ਚਲਾ ਗਏ। ਜਬ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਕੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਕੇ ਲੀਏ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਕਾ ਇੰਤਖ਼ਾਬ ਹਵਾ ਤੋ ਮੇਰ ਨਸੀਰ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਬਰੂ ਹੀ ਕੌਮ ਕੀ ਨੁਮਾਇੰਦ ਗੀ ਕਰਤੇ ਹੋਏ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਕੇ ਹੱਕ ਮੈਂ ਰਾਏ ਦੀ । ਕੁਛ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਨਸੀਰ ਖ਼ਾਨ ਬਰੂ ਹੀ ਕੇ ਭਾਈ ਮੁਹੱਬਤ ਖ਼ਾਨ ਬਰੂ ਹੀ ਨੇ ਲੁਕਮਾਨ ਖ਼ਾਨ ਕੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ਮੈਂ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਕਰ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਕਾ ਐਤਮਾਦ ਖੋ ਦੇਹ। 1749ਈ. ਮੈਂ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਕੇ ਹੁਕਮ ਸੇ ਮੇਰ ਨਸੀਰ ਖ਼ਾਨ ਬਰੂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਭਾਈ ਕੀ ਜਗ੍ਹਾ ਕਲਾਤ ਕਾ ਹਕਮਰਾਂ ਬਣਾ। ਨਸੀਰ ਖ਼ਾਨ ਬਰੂ ਹੀ ਕਾ ਸ਼ੁਮਾਰ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਕੇ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਜ਼ਰ ਸਪਾ ਸਾਲ਼ਾ ਰੂੰ ਮੈਂ ਹੋਣੇ ਲੱਗਾ। ਇੰਕਾ ਦੌਰ-ਏ-ਹਕੂਮਤ 1751ਈ. ਸੇ 1794ਈ. ਤੱਕ ਰਿਹਾ ਔਰ ਨਸੀਰ ਖ਼ਾਨ ਬਰੂ ਹੀ ਕੀ ਚਚਾਜ਼ਾਦ ਬਹਿਣ ਕਾ ਨਿਕਾਹ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਕੇ ਬੇਟੇ ਤੈਮੂਰ ਸ਼ਾਹ ਸੇ ਹਵਾ ਜੋ ਕਿ 1758-1757 ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਕਾ ਹਕਮਰਾਂ ਰਿਹਾ ਲੇਕਿਨ ਤੈਮੂਰ ਸ਼ਾਹ ਕੀ ਹੁਕਮਰਾਨੀ ਕੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਣੇ ਕੀ ਵਜ੍ਹਾ ਸੇ 1765 ਮੈਂ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਪਰ ਹਮਲਾ ਕੀਆ ਤੋ ਮੇਰ ਨਸੀਰ ਖ਼ਾਨ ਬਾਰਾ ਹਜ਼ਾਰ ਕਾ ਲਸ਼ਕਰ ਲੈ ਕਰ ਬਰਾਸਤਾ ਗੰਦਾ ਵੋਹ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਕੀ ਮਦਦ ਕੁ ਪੰਜਾਬ ਰਵਾਨਾ ਹਵਾ ਔਰ ਪੰਜਾਬ ਕੀ ਫ਼ਤਿਹ ਕੇ ਬਾਅਦ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਤੈਮੂਰ ਸ਼ਾਹ ਕੁ ਦੁਬਾਰਾ ਪੰਜਾਬ ਕਾ ਹਕਮਰਾਂ ਬੰਨ੍ਹ ਦੇਹ।

ਇਸ ਸੂਰਤੇਹਾਲ ਮੈਂ ਬਲੋਚ ਕ਼ਬਾਇਲ ਕੁ ਇਕ ਤੋ ਪੰਜਾਬ ਸੇ ਮੁਗ਼ਲੋਂ ਕੀ ਹਕੂਮਤ ਕਾ 1751 ਸੇ ਖ਼ਾਤਮਾ ਹੂਜਾਨੇ ਕੀ ਵਜ੍ਹਾ ਸੇ ਪੰਜਾਬ ਮੈਂ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹੋਂ ਕੀ 196 ਸਾਲਾ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਸੇ ਮਹਿਰੂਮ ਹੋਣਾ ਪੜਾ। ਦੂਸਰਾ 1751ਈ. ਸੇ ਕਲਾਤ ਕਾ ਹਕਮਰਾਂ ਨਸੀਰ ਖ਼ਾਨ ਬਰੂ ਹੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਤੀਸਰਾ 1765ਈ. ਸੇ ਨਸੀਰ ਖ਼ਾਨ ਬਰੋਹੀ ਕੀ ਚਚਾਜ਼ਾਦ ਬਹਿਣ ਕਾ ਸ਼ੌਹਰ ' ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਕਾ ਬੇਟਾ ਤੈਮੂਰ ਸ਼ਾਹ ਪੰਜਾਬ ਕਾ ਹਕਮਰਾਂ ਬਣ ਗਿਆ। ਜਿਸਕੀ ਵਜ੍ਹਾ ਸੇ ਨਾ ਈਸਰਫ਼ ਕਲਾਤ ਬਲਕਿ ਪੰਜਾਬ ਮੈਂ ਭੀ ਬਲੋਚ ਕ਼ਬਾਇਲ ਕੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਤ ਮੈਂ ਇਜ਼ਾਫ਼ਾ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਗਿਆ ਲੇਕਿਨ ਸਿੰਧ ਮੈਂ ਚੂੰਕਿ ਮੁਗ਼ਲੋਂ ਕੇ ਨਾ ਮਜ਼ ਕਰਦਾ ਅਰਬੀ ਨਜ਼ਾਦ ਅੱਬਾਸੀ ਕਲਹੋੜਾ ਕੀ ਹਕੂਮਤ ਥੀ। ਇਸ ਲੀਏ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਬਲਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸੇ ਭੀ ਬਲੋਚ ਕ਼ਬਾਇਲ ਨੇ ਮੋਹਨਜੋ ਦੜੋ ਕੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕੇ ਮੈਂ ਕਦਮ ਰੁੱਖਾ ' ਜੋ ਸਮਾਟ ਇਲਾਕਾ ਥਾ ਔਰ ਅੱਬਾਸੀ ਕਲਹੋੜਾ ਕੀ ਫ਼ੌਜ ਮੈਂ ਭਰਤੀ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਿਆ ਲੇਕਿਨ 1783 ਮੈਂ ਅੱਬਾਸੀ ਕਲਹੋੜਾ ਕੇ ਸਾਥ ਜੰਗ ਕਰਕੇ ਸਿੰਧ ਪੁਰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਲੀਆ। ਤਾਲਪੁਰ ਬਲੋਚ ਕ਼ਬਾਇਲ ਕੇ ਸਿੰਧ ਕੀ ਹੁਕਮਰਾਨੀ ਸੰਭਾਲਣੇ ਕੇ ਬਾਅਦ ਮਰੀ ' ਬਗਟੀ ' ਖੋਸਾ ' ਬਜਾਰਾਨੀ ' ਸੁੰਦਰਾਨੀ ' ਮਜ਼ਾਰੀ ' ਲਿੰਡ ' ਦਰੀਸ਼ਕ ' ਲਗ਼ਾਰੀ ' ਗੋਰ ਸ਼ਾਨੀ ' ਕੇਸਰਾਨੀ ' ਬਿਜ਼ਦਾਰ ' ਖੀਤਰਾਨ ' ਪਜ਼़ ' ਰਿੰਦ ' ਗਸ਼ਕੋਰੀ ' ਦਸ਼ਤੀ ' ਗ਼ੁਲਾਮ ਬੁਲਕ ' ਗੋਪਾਨਗ ' ਦੋ ਦਾਈ ' ਚਾਨਡੀਏ ਔਰ ਬਹੁਤ ਸੇ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਕ਼ਬਾਇਲ ਕੇ ਖਾਂਦਾ ਨੂੰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਔਰ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਸੇ ਸਿੰਧ ਕੇ ਇਲਾਕੇ ਮੈਂ ਜਾਕਰ ਆਪਣੀ ਜਾਗੀਰੀਂ ਬਨਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੈਂ ਔਰ ਅਬ ਤਕ ਸਿੰਧ ਕੇ ਸਿੰਧਿਓਂ ਸੇ ਉਨ ਕੀ ਮਿਲਕੀਅਤ ਬਲੋਚ ਨੇ ਛੀਨ ਰੱਖੀ ਹੇ।

(Transliteration from Urdu script to Gurmukhi Script by Mohindar Singh)

بلوچ قبائل بلوچستان ' پنجاب ' سندھ پر قابض کیسے ھوئے؟