مرزا صاحباں’ سسی پنوں تے یوسف زلیخا دے لکھاری حافظ برخوردار

حافظ برخوردار ستھارویں صدی دا مشہور قصہ کار شاعر سی۔ حافظ برخوردار دا جنم تخت ہزارے ' ضلع سرگودھا دے نیڑے پنڈ وچّ 1030 ہجری دے نیڑے ہویا۔ اوہ لاہور کھیتر دے پرگنہ چیمہ چٹھا دا وسنیک سی۔ حافظ برخوردار قوم دا جٹّ سی تے رانجھا اوس دا تخلص سی۔ حافظ برخوردار پیلو توں پچھوں اُگھا قصہ کار منیا جاندا اے۔ ایہہ اورنگزیب دا ہم ویلہ سی۔ مڈھلی تعلیم پنڈ وچ ہی حاصل کیتی۔ جوان ہویا تے لاہور آ گیا۔ اتھے وی ہوا راس نہ آئی۔ اتھوں سیالکوٹ چلا گیا۔ اخیر عمر تک اوتھے ای ریا۔ اسدی قبر سیالکوٹ توں چار میل دور پنڈ چٹی وچ موجود اے۔ میاں محمد بخش لکھدا اے۔

حافظ برخوردار مصنف’ گور جنہاں دی چٹی

ہر ہر بینت اوہدا بھی ڈٹھا جیوں مصری دی کھٹی

برخوردار قرآن دا حافظ سی اسے لئی اوہ حافظ برخوردار کرکے مشہور ہو گیا۔ اوہ فارسی دا ودوان سی۔ ساری عمر لوکاں نوں پڑاؤن ' واعظ کرن تے کویتا کہن وچ لنگھی۔ پڑاؤن دے نال-نال اوہ دھارمک وشیاں اتے بھاشن دندا سی۔ ویہل ویلے سچے پریم دے قصے لکھن وچ وی رچی رکھدا سی۔

حافظ برخوردار دے ناں نال تنّ قصیاں ' مرزا-صاحباں’ سسی پنوں تے یوسف زلیخا توں علاوا کجھ دھارمک رچناواں مشہور نے۔ حافظ برخوردار نے جوانی وچ مرزا-صاحباں تے سسی-پنوں دے قصے لکھے۔ دھارمک رچناواں ڈھلدی عمر وچ لکھیاں۔ دھارمک رچناواں وچ فرائض ہندی  تے انتائ-حافظ برخوردار بہت اہم نے۔ ایہہ ساریاں رچناواں سنّ 1080 توں 1090 ہجری دوران لکھیاں گئیاں سن۔

سسی پنوں

ایہہ قصہ پہلی وار حافظ برخوردار دی قلم نال ہی پنجابی وچّ جڑھاں پھڑدا اے۔ ہاشم شاہ دا انداز بھاوے اس توں وکھرا تے رمز ڈونگھی اے۔ پر سرل تے ٹھیٹھ بولی وچّ لوک اکتیاں نوں لکھ سکن دا سہرا حافظ برخوردار نوں ہی حاصل ہویا اے۔ ایس دے ایہو جئے کتھن کئی وار لوک شیلی دے پکھ توں ایس نوں استاد کوی سدھ کردے نے۔ حافظ برخوردار دا " سسی پنوں " قصہ ایس طراں اے:-

آدم جام دے گھر کوئی اولاد نہی سی۔ پر جد ربّ دی مہربانی نال اس دی زنانی گربھ وتی ہوئی تاں اس نوں بہت خوشی ہوئی پر جوتشیاں نے شک پا دتا کہ سسی جوان ہون تے منحوس ثابت ہوویگی۔ سسی نوں اک صندوق وچّ پا کے جمدیاں ہی دریا وچّ روڑ دتا گیا۔ اوہ صندوق اک دھوبی نوں ملیا اس دھوبی دی دیکھ ریکھ وچّ سسی دا پالن ہندا اے۔ سسی دا سنیوگ پنوں نال ہندا اے جوتشی دسدے نے کہ سسی دے دل وچّ پنوں لئی پیار جاگدا اے۔ سسی پنوں دے پیار وچّ تڑپھدی اے۔

مرزا صاحباں

جویں کہ پنجاب وچّ " ہیر رانجھا " دی کہانی پہلے نمبر تے مشہور اے۔ ایسے طرحاں ہی " مرزا صاحباں " دی کہانی دوجے درجے تے مشہور اے۔ مرزا اپنے نانکے رہندا سی۔ گھر صاحباں نال پڑھدا سی۔ صاحباں مرزے دے مامے دی دھی سی۔ دوواں دا آپس وچ گوڑا پیار پے گیا۔ مرزا صاحباں نوں گھروں نٹھا کے لے گیا۔ پنڈوں کوئی پنج کوہاں تے جنڈ ہیٹھا آرام کرن اترے۔ مرزے نوں نیند آ گئی تے موت دا منہ دیکھنا پیا۔ صاحباں وی خنجر مار کے مر جاندی اے۔ اک کنڈھے تے مرزے دی لوتھ تڑپھدی اے دوجے کنڈھے تے صحباں دی لوتھ۔ انجھ ایہہ " مرزا صاحباں " دی کہانی پیلو توں وکھ اے۔ حافظ برخوردار نے اپنے قصے " مرزا-صاحباں " وچ پیلو دے قصے " مرزا-صاحباں " دی بہت استت کیتی اے تے اوہ اس توں اینا متاثر ہویا اے کہ اسنے کئی پنکتیاں انّ بنّ ذرا جیہے وادھے گھاٹے نال اپنے قصے وچ ورت لئیاں نے۔ پیلو دے قصے وچّ صاحباں دی موت ول کوئی سنکیت نہیں ملدا۔ پر حافظ برخوردار نے اپنے قصے وچ صاحباں دی موت ولّ سنکیت کیتا اے۔ جس نال اس دے قصے وچ کہانی پیلو دے قصے توں وکھری ہو گئی اے۔

یوسف زلیخا

ایہہ قصہ سبھ توں سوہنا اے۔ یوسف دا قصہ کوی نے 1090 ہجری وچّ لکھیا سی۔ اس قصے نوں لکھ کے نواب جعفر خاں نوں پیش کیتا سی۔ یوسف بہت سوہنا سی اس نوں دیکھ کے مصر دیاں عورتاں بےحال ہو گئیاں۔ مصر دیاں عورتاں نوں اپنی سندرتا تے مان تے ہنکار سی اوہ زلیخا نوں بہت سوہنی مندیاں سن کہ یوسف کنا سوہنا ہے جو توں اس تے عاشق ہو گئی ایں۔ زلیخا نوں یوسف دا برہوں ستاؤندا سی۔ اس نوں سماج پاگل کہن لگا تے اس دے ماں-باپ نے زلیخا دے پیراں وچّ سنگل پا دتے۔ زلیخا بڈھی ہون تے یوسف نوں ملدی اے۔ یوسف اوس نوں جوان کر دندا اے۔ یوسف تے زلیخا دا آپس وچّ ویاہ ہو جاندا اے۔ اس قصے نوں حافظ برخوردار نے بہت ہی سوہنے ڈھنگ نال پیش کیتا اے۔

کلا

حافظ برخوردار نے " یوسف زلیخا " تے " سسی پنوں " بیتاں وچّ لکھے۔ حافظ برخوردار پنجابی بولی تے کافی وچّ عبور رکھدا سی۔ حافظ برخوردار دے ویلے تکّ پنجابی وچّ فارسی تے عربی شبد وی کافی مل چکے سی۔ کدھرے-کدھرے ہندی بولی دی ملاوٹ وی نظر آؤندی اے۔ حافظ برخوردار پیڈو شبد ورتن وچّ وی جھجک نہیں کردا۔ اسنے ہندی شبداں دا پریوگ کرکے اپنی شیلی نوں بے مثال بنا دتا اے۔

حافظ برخوردار نے اپنے قصیاں وچّ کجھ ایسے چنہ’ پرتیک تے سنکیت ورتے نے’ جو لوکک ہندیا ہویاں وی الوکک نظر آؤندے نے۔ ایہناں قصےآں وچ شاعر نے اپنی کہانی روچک بناؤن لئی کجھ ایہو جئے سنکیت دتے نے جنہاں وچ الوککتا اُگھڑدی اے’ تے شیلی وچ دلکشی پیدا ہو جاندی اے۔

وچاردھارا

حافظ برخوردار صوفی وچاردھارا دا حامی تے پرچارک وی سی۔ ایس لامی وچاردھارا دا پیروکار سی تے سرھا دے سدھاتاں تے اصولاں دا بھلا پرکار جانو سی’ جنا دا پرچارک تے پرسار وی کرنا چہندا سی۔ حافظ برخوردار نے دھارمک وچارا دا کھل کے اظہار کیتا ’ پر پیار دے جذبیاں نوں ظاہر کرن لئی پرتی کہانیاں نوں ذریعہ بنایا اے۔ جنا وچّ قدرتی طور تے اس دے بھاواں دا پرگٹا ہویا۔ حافظ برخوردار نے پرماتما دی اچھا نوں لوکاں تکّ پہنچایا اے حافظ برخوردار نے اپنے قصیےآں وچّ فرشتہ شبد دی ورتوں اوہناں دے کماں نوں مکھ رکھ کے کیتی اے۔