پنجابی دے وڈے قصہ کار

پنجابی ساہت (ساہت ناول ' افسانہ ' ڈرامہ ' شاعری نوں رلا کے کیا جاندا اے) وچّ قصہ دا اک خاص تھاں اے۔ وکھو وکھ شاعراں تے لکھاریاں ولوں لگ بھگ ہر زمانے وچّ لکھیاں گئیاں عشقیہ داستاناں سانوں قصہ دے روپ وچّ ملدیاں نے۔ کہانیاں کہن دا رواج بہت پرانا اے تے ایہدے لئی شاعری نوں ای ذریعہ بنایا جاندا ریا اے۔ پنجابی دے کافی قصہ کار ہوئے نے۔ جنہاں چوں وڈے ناں نے دمودر’ پیلو’ حافظ برخوردار’ وارث شاہ ‘ احمد گجر’ ہاشم شاہ ‘ احمد یار’ قادریار۔

دمودر ( پندرھویں صدی )

قصہ کاراں وچّ سبھ توں پہلا دمودر دا ناں آؤندا اے۔ جس نے قصہ " ہیر رانجھا " لکھ کے پنجابی ساہت دی اک نویں روایت نوں جنم دتا اے۔ دمودر دا پنڈ بلھارا سی جو تحصیل چنیوٹ وچّ سی’ دمودر گلائی جات دا اروڑا سی۔ دمودر دے قصے دی بولی لہندی پنجابی اے جیس وچّ جھنگوچی’ ملتانی تے پوٹھوہاری شبداولی دے مقامی روپ موجود نے۔

پیلو ( سولہویں ۔ ستہارویں صدی )

پیلو دا رچیا ہویا " مرزا صاحباں " دا قصہ پنجابی دے بھٹّ تے مراثی گاؤندے پھردے نے۔ پیلو پنڈ ویرو وال’ تحصیل ترن تارن ' ضلع امرتسر دا وسنک سی۔ قصے دا پہلا رچنا کار ہون کارن ہی اس قصے نوں لوک پرسدھی ملی۔ پیلو دے سرل تے ٹھولے بول ' وشکارلی پنجابی دے ٹھیٹھ لہجے تے لوک محول وچّ گھلے ہوئے نے۔

حافظ برخوردار ( ستہارویں صدی )

پیلو توں پچھوں اس ویلے دا اُگھا قصہ کار حافظ برخوردار اے۔ حافظ برخوردار دا جم پنڈ تخت ہزارے دے نیڑے ' ضلع سرگودھا وچّ ہویا۔ حافظ برخوردار نے سسی پنوں ’ مرزا صاحباں ' یوسف زلیخا ’ شیریں فرہاد لکھیا۔

وارث شاہ ( اٹھارویں صدی )

وارث شاہ دے پیؤ دا ناں قطب شاہ سی۔ کجھ ودواناں نے لکھیا کہ پیؤ دا ناں سید گل شیر شاہ سی۔ وارث شاہ شادی شدہ سی۔ پر اولاد نہیں سی۔ مڈھلی تعلیم مدرسّے توں حاصل کرکے قصور تے پاکپتن وچّ اچیری تعلیم حاصل کیتی۔ وارث شاہ دا بھاگ بھری ناں دی عورت نال پیار پے جاندا اے۔ اس دے وچھوڑے وچّ ہی درد بھریا قصہ " ہیر " لکھیا۔ جھانگی اس دی ماں بولی اے تے لہندی نوں ذریعہ بنایا۔

احمد گجر ( اٹھارویں صدی )

احمد اورنگزیب دا ہم ویلہ سی " ہیر رانجھے " دا قصہ پہلی وار بیتاں وچّ اس نے لکھیا۔ اس قصے دی کہانی وارث شاہ دے قصے نال ہی ملی اے۔ ایہہ قصہ بیتاں’ دوہڑےآں’ جھلنیاں وچّ لکھیا اے۔ احمد دی شیلی(سٹائل) بڑی ٹھیٹھ تے مرکزی اے۔

ہاشم شاہ ( اٹھارویں صدی )

محمد ہاشم جاں ' ہاشم دین ناں اتے قریشی خاندان دا ہون دے کرکے ہاشم شاہ ناؤ نال مشہور ہویا۔ شاید اپنا اصلی کِتہ ترکھان سی۔ ہاشم نے سسی پنوں’ ہیر رانجھا تے شیریں فرہاد وغیرہ قصے لکھے۔

احمدیار ( اٹھارویں صدی )

احمدیار اپنے ویلے دا مشہور قصہ کار اے۔ ایہہ اسلام گڑھ ضلع گجرات وچّ 1768 وچّ پیدا ہویا۔ 35 قصے لکھے جہناں وچوں کامروپ کاملتا ’ حاتم طائی ’ یوسف زلیخا ’ ہیر رانجھا ‘ لیلیٰ مجنوں’ سوہنی مہیوال’ راج بیبی’ سسی پنوں ذکر جوگے نے۔ 

قادریار ( انیسویں صدی )

مہاراجہ رنجیت سنگھ دے انتلے دناں وچّ قادریار پنجابی دا مشہور شاعر ہویا۔ اسدے جم تریخ دا ٹھیک پتہ نہیں پر کیہا جاندا اے کہ 1805 وچّ پیدا ہوئے۔ قادر یار دی جات سندھو جٹّ تے پنڈ ماچھیکے ضلع شیخوپورہ دا رہن والا سی ۔ قادریار نے کئی قصے لکھے۔ پورن بھگت ’ سی حرفیاں  ' ہری سنگھ نلوا تے راجا رسالو’ معراج نامہ۔ بولی بھاویں ٹھیٹھ ورتی پر ویلے مطابق فارسی دی کئی شبداں دی وی ورتوں کیتی اے۔ پورن سنگھ دا قصہ لکھ کے اسنوں کھوہ انعام وچ ملیا۔

مقبل ( انیسویں صدی )

مقبل دا پورا نام جہان مقبل سی۔ اوس ہیر دی کہانی پیش کیتی۔ اس دی بولی شدھ ٹھیٹھ تے محاورے وار تے ٹکسالی اے۔ مقبل دی اخیرلی تکّ وچ سچائی آ جاندی اے۔

فضل شاہ ( انیسویں صدی )

فضل شاہ دے پیؤ دا نام قطب شاہ سی۔ فضل شاہ آپ وی سید فضل کرکے ہی مشہور ہویا ۔ اوہ قریشی جات دا سی ۔ سوہنی مہیوال اسدا سبھ توں پہلا قصہ اے۔ باقی چار قصے ہیر رانجھا ‘ لیلیٰ مجنوں’ یوسف زلیخا’ سسی پنوں نے۔

شاہ محمد ( انیسویں صدی )

شاہ محمد دی مشہور رچنا انگریزاں تے سکھاں دی لڑائی ناں دا اک " قصہ شاہ محمد " وی اے۔ ہور وی ناں پرچلت ہن۔ جویں جنگ نامہ شاہ محمد’ جنگ نامہ سنگھاں تے فرنگیاں شاہ محمد دا ڈھکواں قصہ شاہ محمد اے۔