مھاجر مچھلی کی طرح کیوں تڑپ رھے ھیں؟

مھاجر کی مثال مچھلی جیسی ھے. مچھلی جب پانی سے باھر ھوتی ھے تو تڑپتی ھے اور مھاجر جب حکومت سے باھر ھوتے ھیں تو تڑپتے ھیں. اس وقت وفاقی حکومت پنجابیوں اور سندھ کی حکومت سندھیوں کے پاس ھے. مھاجر چونکہ نہ تو پنجابیوں کی پارٹی میں ھیں اور نہ سندھیوں کی پارٹی میں' کیونکہ انکی اپنی الگ سے ڈیڑھ اینٹ کی مسجد کے مترادف ایک سیاسی پارٹی ایم کیو ایم ھے جو ماضی میں کبھی سندھیوں کی مخالف بن کر پنجابیوں کی پارٹی کی حکومت میں حصہ دار بن جایا کرتی تھی اور کبھی پنجابیوں کی مخالف بن کر سندھیوں کی پارٹی کی حکومت میں حصہ دار بن جایا کرتی تھی.

لیکن اب اتفاق سے پنجابیوں کی پارٹی کی حکومت وفاق میں ھے اور سندھیوں کی پارٹی کی حکومت سندھ میں ھے۔ نہ پنجابیوں کی پارٹی کو وفاق میں حکومت بنانے کے لیے کسی سہارے کی ضرورت ھے اور نہ سندھیوں کی پارٹی کو سندھ میں حکومت بنانے کے لیے کسی سہارے کی ضرورت ھے۔ جسکی وجہ سے پہلی بار مھاجروں کی پارٹی کو نہ وفاقی اور نہ سندھ کی صوبائی حکومت میں حصہ مل رھا ھے۔ جسکی وجہ سے آجکل مھاجر ایسے ھی تڑپ رھے ھیں جیسے مچھلی پانی کے بغیر تڑپتی ھے.

رنجیت سنگھ تے لھور دی فتح

لہور وچ مسلماناں دی آبادی بوھتی سی تے مسلماناں دا شہر تے چنگا بھلا اثر تے رسوخ وی سی ۔ میاں اسحاق محمد تے میاں مقام دین بوہت طاقتور سن تے لوکاں تے وی اینہاں دا کافی اثر رسوخ سی ۔ شہر دے معاملات چ اینہاں دا مشورہ لیا جاندا سی ۔ رنجیت سنگھ دی شہرت دے جرچے لہور وی پہنچ گئے سن ۔ شہر دے ہندو ، مسلمان تے سکھاں نے ، جہڑے بھنگی سرداراں دی حکمرانی توں بوہت تنگ سن ، مل کے رنجیت سنکھ توں اپیل کیتی کہ اوہناں نوں اس غذاب توں نجات دلائے۔ اس کم لئی اک عرضی لکھی گئی جس تے میاں اسحاق محمد ، میاں مقام دین ، محمد طاہر ، محمد باقر ، حکیم رائے تے بھائی گوربخش سنگھ نے دستخط کیتے۔ اس دے جواب چ رنجیت سنگھ اپنی 25،000 دی فوج نال 6 جولائی 1799ء چ لہور ول ٹر پیا ۔

7 جولائی 1799ء سویرے تڑکے رنجیت سنگھ دیاں فوجاں نے لہور دے قلعے دا گھیرا کرلیا۔ سدا کور دلی دروازے دے باہر کھڑی رہی تے رنجیت سنگھ انارکلی ول اگے ودھدا رہیا ۔ عرضی تے دستخط کرن آلے مقام دین تے نقارے نال اعلان کروایا کہ اس نے شہر تے مل مار لیا اے تے ہن اوہ شہر دا نواں سربراہ اے۔ اس نے شہر دے سارے بوہے کھلن دا حکم دے دتا ۔ رنجیت سنگھ شہر چ لہوری دروازے تھانیں وڑیا ۔ سدا کور اپنے دستے نال دلی گیٹ توں لہور چ داخل ہوئی ۔ بھنگی سرداراں دے کجھ کرن توں پہ لے ای شہر تے مل مار ليا گئیا ۔ صاحب سنگھ تے موہار سنگھ شہر چھڈ کے نس گئے ۔ چت سنگھ نے شہر نئیں چھڈیا تے خود نوں صرف 500 دی نفری نال حضوری باغ چ محصور کر لیا ۔ رنجیت سنگھ دیاں فوجاں نے حضوری باغ دا محاصرہ کر لیا تے چت سنگھ نے ہتھیار سٹ دتے تے اسنوں اپنے ٹبر نال شہر چھڈن دی اجازت مل گئی۔

رنجیت سنگھ دیاں اتلے لہندے دیاں مہماں

لہور تے پنجاب دے دوجے علاقےآں چ اپنا اقتدار مضبوط کرن دے مگروں رنجیت سنگھ نے اتلے لہندے چ افغانستان دی بادشاہت چ پشتون علاقےآں دا رخ کیتا ۔ سکھ فوج نے پشاور ول ودی ، راہ چ اینہاں نوں کسے وی قسم دی مزاحمت دا سامنا نئیں کرنا پیا ۔ بوہتی افغان فوج نس گغی تے سکھ فوج نے 18 نومبر 1818ء چ پشاور مل مار لیا ۔ پشاور دا گورنر یار محمد خان علاقہ چھڈ کے درہ خیبر پار یوسفزئی علاقے چ چلا گیا ۔

اگرچہ سکھ فوج فاتح سی ، پر پشاور دے قبضہ برقرار رکھنا مشکل ہو گیا ۔ اس لئی رنجیت سنگھ نے اٹک دے جہانداد خان نوں پشاور دا گورنر نامزد کیتا ۔ نا شہر دے لوکاں نوں چھیڑیا گیا سی نا ای اینہاں دی جائداداں تے مال لٹیا گیا سی ۔ پر معزز شہریاں توں 25،000 روپیئے دا نزرانہ اکٹھا کیتا گیا سی ۔ مہاراجہ پشاور چ تن دن ٹھہریا ، اپنی فتح دا جشن منایا تے لہور واپس پرت آیا ۔ اوہ اپنے نال 14 وڈیاں توپاں لیائیا ۔ پشاور دے گورنر جہانداد خان دے کول شہر تے حملے دی صورت چ شہر دی حفاظت لئی کوئی فوج نئیں سی ۔ مہاراجہ مر کے (بمشکل) لہور پہنچیا سی ، جدوں یار محمد خان نے پشاور تے حملہ کر کے اسدے مڑ مل مار لیا ۔ جہانداد خان علاقے نوں حملہ آوراں دے رحم و کرم تے چھڈ کے نس گیا ۔

مہاراجہ اس صورتحال تے ناخوش سی ۔ ایسے دواران اک بارکزئی محمد خان نے لہور دریار نوں 1 لکھ روپیہ سالانہ خراج دی پیشکش کیتی تے بدلے چ پشاور دی گورنری منگی ۔ محمد خان بارکزئی دی پیشکش قبول کر لئی گئی ، پر مہاراجہ نے 000،12 دا اک فوجی دستہ شہزادہ کھڑک سنگھ ، مسار دیوان تے سردار ہری سنگھ نلوا دی قیادت چ بھیجیا تے حکمدتا کہ دریاۓ سندھ پار کر کے معاہدے دے نفاذ نوں یعقینی بناو ۔ بارکزئیاں نے پشاور تے مل مار لیا پر وعدہ کیتی تاوان دی رقم دا صرف ادھ تے اک گھوڑا رنجیت سنکھ نوں بھیجیا ۔ سکھ فوجاں فیر لہور واپس پرت گئیاں ۔ 1823ء تک احمد شاہ ابدالی دی بنائی سلطنت چوں پنجاب دے علاقے نکل گئے ۔ ایسے سال مہاراجہ نے ہری سنگھ نلوا نوں اہم مشورے لئی فوری لہور پہنچن دا حکم بھجیا ، کیونجے ایہہ انٹیلیجنس رپورٹ ملی سی کہ محمد اعظم بارکزئی ، سکھ سلطنت نال لڑن لئی اپنیاں فوجاں جمع کر رہیا اے ۔

مہاراجہ نے اپنیاں فوجاں رہتاس چ جمع کیتیاں تے راولپنڈی ول پیش قدمی شروع کر دتی ۔ راولپنڈی چ دو دن رکن مگروں ، اسنے فقیر عزیزالدین نوں یار محمد خان توں خراج لین پشاور گھلیا ، جہڑا رنجیت سنگھ نال اتحاد چاہندا سی ۔ یار محمد خان نے فقیر عزیزالدین دا شاہانہ استقبال کیتا ۔ شہر نوں سجایا گئیا تے معزز مہمان دے اعزاز چ فوجی دستے نے سلامی پیش کیتی ۔ فقیر عزیزالدین بوہت متاثر ہویا ۔ یار محمد خان نے اپنے ذمہ لگی رقم ادا کیتی تے لہور دربار چ کجھ گھوڑے تحفے چ گھلے ۔ دسیا جاندا اے کہ یار محمد خان نے 40،000 روپیئے خراج بھیجیا تے 20،000 روپیئے سالانہ خراج دا وعدہ کیتا ۔

فقیر عزیزالدین مطمئن واپس آیا تے مہاراجہ نوں سارا احوال دسیا ۔ پر یار محمد خان دے اس رویہ نال قبائلی مشتعل ہو گئے ۔ پٹھان کھلی بغاوت تے آمادہ ہو گئے تے باہرلےآں (سکھاں) دے خلاف جہاد دا نعرہ بلند کر دتا ۔ اس بغاوت دا آگو یار محد خان دا وڈا بھائی اعظم خان سی ۔ اس نے قبائلیاں دے مذہبی جذبات نوں بھڑکایا تے اعلان کیتا کہ اوہ پٹھاناں نوں غیراں دی ئلامی توں نجات دلائے گا ۔ درہ خیبر دے علاقےآں توں وی جہاد دیاں آوازاں اٹھن لگ پئیاں تے پہاڑیاں دیاں چوٹیاں توں اللہ اکبر دے نعرےآں دیاں آوازاں آن لگ پئیاں ۔

افغاناں نال لڑائی

محمد اعظم خان نے باقاعدہ تے بے قاعدہ فوجی دستاں دی اک مضبوط فوج نال کابل توں پشاور ول پیش قدمی شروع کر دتی ۔ اس فوج نال راہ چ ہور ہزاراں لوک لٹ مار دے لالچ چ رل گئے ۔ جدوں 27 جنووری 1823ء چ محمد اعظم خان پشاور پہنچیا ، یار محمد خان یوسفزئی علاقے چ نس گیا ۔ ایہہ خبر لہور پہنچی تے رنجیت نے فوری حملے دا حکم دے دتا ۔ شہزادہ شیر سنگھ تے ہری سنگھ نلوا ہراول دستےآں دی قیادت کردے ہوئے جہانگیریہ دے قعلے پہنچے ۔ اک نکی جہی لڑائی دے مگروں افغان قلعہ چھڈ کے نس گئے ۔ جدوں اعظم خان نوں پشاور چ جہانگیریہ دے قلعے دی شکست دا پتا لگا ، اسنے ہور قبائلیاں نوں جہاد دے ناں تے اپنی فوج چ بھرتی کیتا ۔ آفریدی ، یوسفزئی تے خٹک قبیلےآں دے قبائلی اس دے ارد گرد جمع ہو گئے ۔ افغاناں دی مذہبی جذبات بھڑک اٹھے تے اینہاں دا جذبہ عروج تے پہنچ گیا تے اوہ مرن یاں مارن لئی تیار ہو گئے ۔ دوجے پاسے مہاراجہ نے زریعے حرکت چ لے آیا تے فوج تے گولہ بارود اکٹھا کر کے پیش قدمی کردا ہویا دریاۓ سندھ دے چڑھدے کنارے پہنچ گیا ۔ اس نوں ایہہ دیکھ کہ بوہت مایوسی ہوئی کہ افغاناں نے دریا دا پل پہلے ای تباہ کر دتا سی ۔ شیر سنگھ ، جس نے پہلے ای جہانگیریہ تے مل ماریا سی ، نوں افغاناں نے محاصرے چ لے لیا سی ۔ اعظم خان نال مدد لئی اسدے بھراء جابر خان تے دوست محمد وی سن ۔ ساریاں پہاڑی چوٹیاں تے افغان فوج دا قبضہ سی ، اس لئی سکھ فوج لئی دریا پار کرنا بوہت مشکل سی ، کیونجے کشتیاں دا پل بنان چ پہاڑیاں تے بیٹھی پٹھان فوج آڑے آندی سی ۔ دوجے پاسے شیر سنگھ تے اسدی فوج بڑی بھیڑی حالت چ پھسے ہوئے سن ، اینہاں دے چارے پاسے دے علاقےآں تے افغان فوج دا قبضہ سی ۔ خاصلےآں دے بچن دا ہن کوئی راہ نظر نئیں آندا سی ۔ مہاراجہ نوں جلد فیصلہ لینا سی ، ہن مشاورت دا ویلا نئیں سی ۔ حملے دا ویلا آ گیا ۔ مہاراجہ نے نازک وقت چ بہادرانہ فیصلہ کیتا تے اپنے دستےآں نوں دریا پار کرن دا حکم دتا ۔ سبتوں پہلے مہاراجہ نے اپنا گھوڑا پانی چ اتاریا ۔ فوجی دستےآں نے اسدی پیروی کیتی ۔ ہر طران دے جانور اونٹھ ، ہاتھی ، گھوڑے تے خچر دریا پار کرن لئی ورتے گئے ۔ کافی سارے دریا دیاں تیز لہراں چ بہہ گئے ۔ کجھ ہتھیار وی دریا برد ہو گئے ۔ پر ذیادہ تر دستے پار اتر گئے تے دریا دے لہندے کنڈے تے مل مار لیا ۔ افغان فوج دے حرکت چ آن توں پہلاں ای خالصہ فوج خود نوں مکمل طور تے تیار کر لیا ۔ افغان فوج دی ہمت ٹٹ گئی ۔ جہانگیریہ دے قلعے دے بوہے کھول دتے گئے تے مہاراجہ قعلے چ داخل ہو گیا ۔

ہن افغان فوج نے اٹک تے پشاور وشکار نوشہرہ چ ڈیرے لا لئے ۔ ایتھے اوہ لنڈی ندی(دریائے لنڈی) دے لہندے کنڈے تے سن ۔ مہاراجہ نے اپنے جرنیلاں نال صلاح مشورہ کیتا تے ایہہ فیصلہ کیتا کہ دریا دے لہندے دے افغاناں نوں نوشہرہ چ مقیم افغان فوج نال ملن توں روکیا جاۓ ۔ جے ندی دے دونہے پاسے دے افغان پٹھان قبائلی مل گئے تے خالصےآں لئی اینہاں نوں قابو کرنا مشکل ہو جائے گا ۔ اس لئی اینہاں تے بغیر کوئی وقت ضائع کیتے حملہ کر دتا جائے ۔

خالصہ فوج تے پٹھان قبائلی غازی

سکھ فوج نے نوشہرہ دا محاصرہ کر لیا تے دریائے لنڈی دے کنارے ڈیرے لا لئے ۔ تے توپ خانے نوں حرکت چ لیاندا تے قبائلی لشکر تے توپاں نال گولہ باری شروع کر دتی ۔ افغان قبائلی لشکر پیر سباد پہاڑی تے مورچہ زن ہو گیا ۔ سکھ فوج دی گنتی 25،000 دے نیڑے سی تے افغان لشکر دی گنتی وی 40 ہزار لشکریاں توں گھٹ نئیں سی ، جنہاں نوں غازی آکھیا جاندا سی ۔ جہڑے جہاد دے ناں تے کافراں نال مقدس جنگ لئی اکٹھے ہوئے سن ۔ جہڑے دین دی خاطر مرن یاں مارن تے تلے ہوئے سن ۔ خٹک قبیلے دے سردار فیروز خان دا پتر کافی گنتی چ مجاہداں دے نال افغان لشکر نال آ رلیا۔

دوجے پاسے سکھاں دی فوج دی کمان اک جوشیلے تے متحرک جرنیل پھولا سنگھ دے ہتھ سی ، جس دی کمان چ اک خودکش دستہ وی سی جہڑا پنتھ دے ناں لئی لڑن تے مرن لئی تیار کیتا سی ، اسنوں سکھ مت لئی جان قربان کرن آلا جنونی مذہبی گروہ وی آکھیا جا سکدا سی ۔

اس جنگ چ اکالی پھولا سنگھ نے اپنیاں پجھلیاں جنگاں نالوں ودھ جرآت تے بہادری دکھائی ۔ افغان لشکریاں نوں پہاڑی دے مورچےآں توں باہر کڈن دیاں کوششاں کیتیاں گئیاں پر اوہ سب بے سود رہیاں ۔ پھولا سنگھ اپنے جنونی دستے نال پہاڑی دے دامن ول ودھیا ۔ اک بھری جان آلی بندوق دی گولی اسنوں لگی تے ایہہ اپنے کعوڑے توں ڈک پیا پر اپنی جان دی پرواہ نا کردے ہوئے اوہ اک ہاتھی تے چڑھیا تے دشمن دی صف بندی نال جا ٹکرایا ۔ افغان لشکری اکالیاں تے ٹٹ پئے تے دست بدست لڑائی شروع ہو گئی ۔ اکالیاں نوں 1500 افغان گھڑسواراں نے گھیرے چ لے لیا ۔ اس لڑائی چ اک ہور بھری جان آلی بندوق دا گولہ جرنیل پھولا سنگھ تے آ لگا جہڑا پہاڑی تے مل مار رہیا سی ۔ پھولا سنگھ اپنے کنے سارے سپاہیاں سمیت جان توں گیا ۔ پھولا سنگھ تے ملتان تے کشمیر دیاں لڑائیاں چ اپنی تلوار دا لوہا منوایا سی ۔ رنجیت سنگھ وی اپنے جرنیل دی موت تے بوہت رنجیدہ ہویا تے اسنے پھولا سنگھ دے مرن دی تھاں تے اسدی سمادھی بنان دا حکم دتا ۔

سکھ دستےآں نے کھڑک سنگھ دی اگوائی چ پیش قدمی کیتی پر افغاناں نوں اک انچ وی پچھے نا ہٹا سکے ۔ جنگ دے دوران دونہاں پاسےآں دا کافی جانی نقصان ہویا ۔ افغان لشکریاں دا تربیت یافتہ نا ہون پاروں اک تربیت یافتہ فوج دے مقابلے چ بوہتا نقصان ہویا تے اینہاں دی ادھی گنتی ماری گئی ، پر اینہاں دے باقی بج جان آلی نفری نوں پہاڑی توں مورچےآں توں نئیں ہٹایا جا سکیا ۔ ہور سکھ دستےآں نے حملہ کیتا تے جنک سارا دن جاری رہی تے 2،000 خالصہ سپاہی مارے گئے ۔ بوہتے نقصان پاروں قبائلی لشکریاں دی پوزیشن کمزور ہو گئی سی تے شام دے بعد پہاڑی مورچے توں اتر آئے تے باقی رہن آلے غازی سکھ فوجاں نال لڑدے ہوئے پہاڑاں چ روپوش ہو گئے ۔ تے اینج فتح سکھ فوج دی رہی ۔ جدوں وزیر خان نوں نوشہرہ دے واقعات دا پتا لگا ، اوہ تیزی نال پشاور توں اپنے بھائی ، جہڑا قبائلی لشکر دی کمان کر رہیا سی ، دی مدد لئی آیا ۔ پر ہری سنگھ نلوا دے دستےآں نے اسنوں دریا عبور کرن نئیں دتا ۔ سکھ فوجاں مسلسل اعظم خان دے لشکریاں تے گولہ باری کر رہیاں سن ، جنہاں نال کافی ہلاکتاں وی ہویاں ۔

رنجیت سنگھ بذات خود ساامنے آیا تے اک ٹبے تے چڑھ کے اپنیاں فوجاں نوں اکے ودھ دا حکم دتا ۔ تے سپاہیاں دا جوش ودھان لئی اپنی کرپان کڈ کے لہرائی ۔

میدان چ موجود برطانوی ہند دے گورنر جنرل دا نمائندا

مورکروفٹ ، جہڑا میدان جنگ چ موجود چ برطانوی ہند دے گورنر جنرل نوں لکھدا اے ، کہ ، توڑے دار بندوقاں ، کماناں ، برچھیاں ، تلواراں ، چاقو تے ایتھے تک کہ بے تربیت ہجوم سب توپاں نال مقابلہ سی ۔ توڑے دار بندوقاں تے توپاں جہڑیاں ماہر توپچیاں دی نگرانی چ سن ، رنجیت سنگھ دی اپنی کمان چ سن ۔ انفنٹری نے فائر کھولیا تے سکھ فوج دے گھڑسوار دستے اک لین چ دشمن ول ودھدے ، فائر کردے تے واپس پرتدے ۔ تے بار بار ایہو کم کردے ۔ افغاناں نے نتیجہ کڈیا کہ ایہہ طریقہ انہاں لئی نقصان دہ اے ، اوہ پہاری توں تھلے اترے تے اپنی پوری طاقت نال سکھ فوج تے حملہ کر دتا ۔ سکھاں دیاں دو توپاں افغاناں دے ہتھ لگ گئیاں پر کجھ ای دیر مگروں سکھاں مڑ اینہاں نوں اپنے قبضے چ لے لیا ۔ بندوقاں نال گولی باری جاری رہی تے افغان سکھ فوج دی فائرنگ رینچ چ سن ۔

رنجیت سنگھ دا مڑ پشاور تے قبضہ

قبائلی غازی لشکریاں نے سکھاں دی برتری توڑن لئی کوششاں کیتیاں پر بے فیدہ رہیاں ۔ سکھ گھڑسوار دستے افغان لشکریاں دیاں صفاں تے چڑھ دوڑے ۔ اعظم خان دور توں قبائلی لشکریاں دا ہندا نقصان دیکھن تے مجبور سی ۔ قبائلی غازیاں دی شکست دیکھ کے اعظم خان توں سخت جھٹکا لگا تے اسدا دل ٹٹ گیا تے کجھ چر مگروں اوہ مر گیا ۔ نوشہرہ دی جنگ چ افغان قبائلیاں دا بوہت ذیادہ جانی نقصان ہویا ۔ تن دن مگروں رنجیت سنگھ پشاور چ داخل ہویا ۔ شہریاں نے مہاراجہ دا استقبال ٹٹے دل نال کیتا تے اسدی خدمت چ کافی تحائف وی پیش کیتے ۔

کجھ دناں مگروں دونہے یار محمد خان تے دوست محمد خان مہاراجہ دے سامنے پیش ہوئے ، اپنیاں خطاواں تے پشیمان ہوئے تے معافی دے طلب گار ہوئے ۔ رنجیت سنگھ نے اینہاں نوں معاف کر دتا ، اینہاں نے اگانہہ توں باقاعدگی نال خراج دین دا وعدہ کیتا تے مہاراجہ نوں خوبصورت گھوڑےآں دا تحفہ دتا ۔

شاہی دربار لگایا گیا تے یار محمد خان نوں پشاور دا گورنر نامزد کیتا گیا تے اسنے مہاراجہ نوں اک لکھ تے دس ہزار روپیہ رنجیت سنگھ نوں خراج دین دا وعدہ کیتا ۔

اس فتح دے بعد رنجیت سنگھ لہور واپس پرت آیا ۔ اس دا شاندار استقبال کیتا گیا تے مسلماناں دا تہوار شب برآت (شبرات) سب لوکاں نے اکٹھے منایا ۔ فاتح رنجیت سنگھ تے پھل ، گلاب تے پلاں دیاں پتیاں نچھاور کیتیاں گئیاں تے جواب چ مہاراچہ نے گلیاں فتح دا جشن منان آلے لوکاں تے سونے تے چاندی دے سکے سٹے ۔

رنجیت سنگھ دی اتلے لہندے چ فتوحات دے افغان سلطنت تے اثرات

سکھاں دی نوشہرہ چ فتح نے افغاناں دی پشاور تے دریاۓ سندھ وشکار حاکمیت نوں حقیقی طور تے ختم کر دتا ۔ افغانستان چ بارکزئی بھائیاں چ آپس چ تخت دا جھگڑا شروع ہو گیا ۔ اعظم خان دا پتر امان اللہ خان اس پوڑیشن چ نئیں سی کہ اوہ بادشاہت تے اپنا قابو رکھ سکدا ۔ اعظم خان دے بھائی شیردل خان نے پہلے ای اپنے قندھار دے آزاد حکمران ہون دا ا علان کر دتا سی ۔ امیر دوست محمد خان نے کابل دے تخت تے مل مار لیا ۔ خانان بخارا خان نے بلخ تے مل مار کے اپنی سلطنت ج شامل کر لیا سی ۔ ہرات تے شاہ محد دے تخت توں لائے پتر کامران نے قبضہ کر لیا سی ۔ پشاور لہور دربار خراج گزار سی ۔ سندھ وی افغاناں دے ہتھوں نکل گیا سی ۔ کشمیر 1819ء چ سکھ سلطنت چ شامل کر لیا گئیا سی ۔ تے تخت کابل دے ہیٹھ باقی علاقے ، ملتان 1818ء چ ، ڈیرہ جات 1821ء چ ، اٹک 1813ء چ تے راولپنڈی 1820ء چ ، ہولی ہولی کر کے سکھ سلطنت چ شامل کر لئے گئے سن ۔

1826ء چ افغانستان دے ہور علاقے آپس چ علیحدہ ہو گئے ۔ کابل اک علیحدہ سلطنت بن گیا ۔ قندھار نے تن بھائیاں کہن دل ، رستم دل تے مہر دل دے اقتدار چ سی ۔ ہرات دا شہزادہ ایران دا باجگزار بن گیا ۔

افغانستان حالات نے ایتھے حکمراناں دی نااہلی نال ایہوجہا پلٹا کھادا کہ سکھ افغان صوبےآں نوں سکھ سلطنت یعنی اتلے ہندستان نال رلان چ کامیاب ہو گئے ۔ ہمیشہ تریخ چ ایہہ ہندا آیا سی کہ افغانستان تے کابل دیاں سلطنتاں چ ہندستان تے پنجاب علاقے شامل کیتے جاندے سن ۔

امرتسر دی مہم

امرتسر سکھاں دا روحانی راجگھر اے ۔ مقدس تلاء (تالاب) جہڑا گرو رام داس نے پٹیا سی تے گرو ارجن دیو نے ایتھے ہرمندر صاحب دا گردوارہ اساریا تے اس چ گرو گرنتھ ایتھے رکھی ۔ تے اکال تخت گرو ہرگوبند نے تعمیر کروایا ۔ ایہہ گردوارے دے اقتدار دی تھاں سی ۔ گرو خود اس تھاں تے بیہندا تے انصاف دی کچہری لاندا ۔ بوہت سارے سکھ ایتھے اپنیاں تکلیفاں دے ازالے لئی آندے ۔ گرو ارجن داس نے امرتسر دے مقدس تلاء دے فیدےآں دا اعلان کیتا "سارے گناہ جہڑا انسان کردا اے گرو رام داس دے تلاء چ نہان نال دھو ہو جاندے نیں " ۔ایہہ ہر سکھ لئی ضروری اے کہ اوہ اس تالاب چ ڈبکی لائے تے سکھاں لئی امرتسر اک طراں دا مکہ اے۔

اس دے علاوہ امرتسر پنجاب دا اک وڈا تجارتی مرکز سی ۔ وسطی ایشیا توں آئیاں شیواں مقامی شیواں نال بدلیاں جاندیاں سن ۔ ریشم ، ململ ، مسالے ، چاہ ، چمڑا تے ہور کافی شیواں لیاندیان جاندیاں تے ایتھے ویچیاں جاندیاں ۔

امرتسر درجن بھر ٹبراں وشکار ونڈیا ہویا سی ، جنہاں نے شہر دے محتلف حصےآں تے اپنا اقتدار قائم کیتا ہویا سی ۔ ہر حصے چ اینہاں نے اپنے لئی نکے نکے قلعے بنائے سن تے ٹیکس اکٹھا کرن لئی اک ٹاسک فورس وی بنائی ہوئی سی ، جہڑی کدے کدے تاجراں کولوں زبردستی پیسہ وی اکٹھا کردی سی ۔ تے آپس چ وی لڑی پیندی سی ۔ شہری اینہاں حالات نوں ہور برداشت نئیں کرسکدے سن تے اوہ خفیہ طور تے رنجیت سنگھ دے دربار چ لہور پہنچے تے اسنوں امرتسر تے حملے دی دعوت دتی ۔ تے رنجیت سنگھ نوں ایہہ وی دسیا امرتسر دے سرداراں چ آپس چ کوئی اتحاد نئیں ۔ اکو خطرہ بنن الا ٹبر ، بھنگی سردار گلاب سنگھ دی بیوہ "مائی سکھاں" دا ٹبر اے ۔ اسدا دا گوبندگڑھ دے قلعے تے قبضہ اے ۔ لیپال گریفن دے مطابق رنجیت سنگھ نے مائی سکھاں توں مشہور بھنگی توپ زمزمہ دا مطالبہ کیتا ، جہڑی تانبے تے براس دی بنی سی تے پانی پت دی تیجی لڑائی چ مرہٹہ سلطنت دے مرہٹےآں دی تباہی دا باعث بنی سی ۔ اسنوں 1764ء چ درانیاں توں بھنگی سرداراں نے کھو لیا سی ، ایسے لئی اس نوں بھنگیاں دی توپ آکھیا جاندا اے ۔

اس لئی 1802ہ چ رنجیت سنگھ نے امرتسر ول کوچ کیتا ۔ اس دی فوج چ کنہیا ، نکئی تے اہلووالیا دے دستےآں دے نال اسدے اپنے فوجی دستے سن ۔ جدوں فوج امرتسر دے لاگے پہنچی رانی نے شہر دے دروازے بند کروا دتے تے شہر دی فصیل تے ہتھیاراں تے گولہ بادور دی اچھی خاصی مقدار لے کے چڑھ گئی تے حملہ آور فوج نوں اک چنگی بھلی مزاحمت دتی ۔ فتح سنگھ اہلووالیا نے اپنے حملےآں دا آغاز پل دروازے توں کیتا تے مہاراجہ نے لوہگڑھ قلعہ دے دوجے پاسےاوں ۔ خونریز لڑائی ہوئی پر آخر چ دروازۓ بھاری گولہ باری ساہمنے ٹھہر نا سکے تے رنجیت سنگ ھاپنی فوج نال شہر چ داخل ہو گیا ۔ رنجیت سنگھ نے حکم دتا کہ شہر چ لٹ مار نئیں کیتی جائے گی کینونجے شہر گردوارے تے گروآں پاروں مقدس اے ۔ لوہگڑھ قلعے دا محاصرہ بغیر کسے دشواری دے کر لیا گیا ۔ اتفاقی طور تے اس دن بوہت زیادہ بارش ہوئی ، رانی تے اسدے پتر کول بارش توں بچن دی کوئی تھاں نئیں سی ۔ اوہ سردار جودھ سنگھ رامگڑھیا دی حویلی چلے گئے ، جسنے اینہان نوں پناہ دے دتی ۔ رنجیت سنگھ نے اینہاں نوں اپنا جیون بتان لئی[[اک] نکی جاگیر دتی ۔ رنجیت سنگھ نے قلعے تے مل مار لی تے زمزمہ سمیت کافی جنگی سازوسامان اپنے قبضے چ لے لیا ۔

قلعے دے مل مارن نالوں وی اہم اک بہادر جنگجو اکالی پھولا سنگھ دا رنجیت سنگھ دی ملازمت چ آنا سی ۔ اوہ نہنگ جٹاں دے ٹبر جنگجو ٹبر چوں سی جنہاں نے اپنا جیون سکھ گردوارےآں دے تحفظ لئی وقف کیتا ہویا سی ۔ اس نے امرتسر تے مل مارن چ رنجیت دی بوہت مدد کیتی ۔ اس دے نال 3 ہزار نہینگ سن جہڑے مہاراجہ دی فوج چ شمولیت دے خواہش مند سن ۔ ایہہ اکالی بعد دیاں جنگی مہماں چ رنجیت سنگھ دی فوج دا اہم اثاثہ ثابت ہوئے ۔ اکالی پھولا سنگھ نوشہرہ دی لڑائی چ افغانیاں ہتھوں ماریا گئیا ۔ اوہ ہوبت پکے عزم دا انسان سی ، ایتھے تک کہ اسنے چالاکی نال رنجیت سنگھ نوں کپڑے لہا کے اکال تخت دے ساہمنے کوڑے کھان دی ترغیب دتی (موراں ناں دی مسلمان رقاصہ نال ویاہ پاروں اکالی مہاراجہ توں ناراض سن ، اس لئی) ۔ مہاراجہ نے اس سزا توں اکال تخت ولوں اعزاز سمجھ کے قبول کیتا ۔ اس نال اکال تخت سکان چ واہوا واہ واہ وی ہوئی ۔

اگرچہ پھولا سنگھ اک فوجی سی پر کدی کدی اوہ اپنی من مرضی وی کر جاندا ۔ 1815ء چ اوہ اپنے عقیدت منداں نال امرتسر آیا تے دربار صاحب لئی اکٹھے کیتے گئے 1100 روپیہ چوں 1000 دا مطالبہ کیتا ۔ ایہہ بیساکھی دا دن سی ۔ اس تے اسدا اپنے مخالفاں نال جھگڑا ہو گیا تے تن بندے مارے گئے ۔ جدوں مہاراجہ نوںاس معاملے دا پتا لگا اسنے حکیم امام الدین نوں ایہہ معاملہ نبیڑن دا حکم دتا ۔

فتح دے مگروں رنجیت سنگھ نے ہرمندر صاحب چ حاضری دتی تے مقدس تلاء چ نہایا ۔ امرتسر دی فتح نال رنجیت سنگھ دی مشہوری چ بوہت وادھا ہویا ۔ بوہت سارے ہندستانی جہڑے ایسٹ انڈیا کمپنی دی ملازمت چ سن رنجیت سنگھ دی ملازمت چ آ گئے ۔ بوہت سارے بھنگی سردار رنجیت سنگھ دی فوج چ شامل ہو گئے ۔ اینج لڑن آلی فوج دی اوس ویلے گنتی 31،000 ہو گئی ۔ رنجیت سنگھ نے مسار چھجو مل نوں امرتسر چ کسٹم کلیکٹر مقرر کیتا ۔ مسار چھجو مل مہاراجہ دا بوہت وفادار سی تے اسنے مہاراجہ لئی کافی خدمات سرانجام دتیاں ۔ رنجیت سنگھ نے ہومندر صاحب دی آرائش تے انتظام چ دلچسپی لئی تے صورت سنگھ نوں ایتھے دا منتظم مقرر کیتا ۔ اس نے ایتھے سنگ مرمر تے سونے دا کم کروایا جس پاروںاسنوں گولڈن ٹیمپل وی آکھیا جاندا اے ۔ گردوارے دے چڑھدے حصے چ ملمع کاری دا کم رانی سدا کور نے 1،75،300 روپیہ دے خرچ نال کروایا ۔

دوجیاں مہماں

انگریزاں نال معاہدہ امرتسر دے مگروں ، جس چ صرف ایہہ طے پایا سی کہ سکھ سلطنت تے برطانوی ہند وشکار دریائے ستلج سرحد ہوئے گئی ۔ اس نال رنجیت سنگھ لامحالہ طور تے دریائے ستلج دے لہندے چ علاقےآں دا حکمران بن گئیا ۔ پر کئی چھوٹیاں چھوٹیاں خودمختار ریاستاں یاں راجواڑے ، جداں راولپنڈی ، پشاور ، ملتان ، کشمیر تے سیالکوٹ وغیرہ موجود سن جنہاں تے افغانی یاں مقامی سردار حکومت کردے سن ۔ رنجیت سنگھ سبتوں پہلے کانگڑہ دی وادی ول گیا ، جس نوں راجہ سنسار چند توں گورکھےآں نے کھو لیا سی ۔ رنجیت سنگھ دیاں فوجاں وادی کانگڑا چ گورکھےآں نال لڑ رہیاں سن تے گورکھا آگو امر سنگھ تھاپا میدان جنگ توں فرار ہو گئیا تے فتح سکھاں دے ہتھ آئی ۔ رنجیت سنگھ قلعے چ گیا تے اوتھے شاہی دربار لایا جس چ پہاڑی ریاستاں ، چامبا (چمبہ) ، نورپور ، کوٹلہ ، شاہپور ، گولیر ، منڈی ، سوکت تے کولو دے سردار شامل ہوئے ۔ دیسا سنگھ مجیٹھیا نوں رنجیت سنگھ نے کانگڑہ دا گورنر مقرر کیتا ۔

اس دے ب عد رنجیت سنگھ نے حکما سنگھ چیمی دی اگوائی چ فوجاں جموں بھیجیاں تے خود فوج نال خوشاب گیا ۔ خوشاب دے قلعے تے اک بلوچ سردار جعفر خان نے قبضہ کیتا ہویا سی ۔ اس نے شہر چھڈ دتا تے قعلے بند ہو گیا ۔ رنجیت سنگھ نے اسنوں قلعہ چھڈ کے جاگیر قبول کرن دی پیشکش کیتی ۔ کجھ مہینےآں مگروں اسنے ایہہ پیشکش قبول کر لئی تے قلعہ چھڈ دتا ۔ اسنوں جاگیر دے دتی گئی تے اپنے ٹبر نال خوشاب چ رہن دی اجازب وی دے دتی گئی ۔

ایسے دوران افغانستان دے بادشاہ شاہ شجاع نوں کشمیر دے افغانی گورنر عطا محمد خان نے گرفتار کر لیا ۔ شاہ شجاع دی بیوی وفا بیگم رنجیت سنگھ دے کول پہنچی تے اپنے شوہر نوں بازیاب کروان دی درخواست کیتی ۔ رنجیت سنگھ کوہ نور ہیرا حاصل کرنا چاہندا سی اس لئی اوہ راضی ہو گئیا ۔ وفا بیگم دیاں فوجاں نال ہری سنگھ نلوا دی فوج تے دوجے دستے بھیجے گئے ۔ 1812ء دے اخیر چ سکھ تے افغان فوجاں پیر پنجال ٹپ کے کشمیر دی وادی چ داخل ہو گیاں ۔ شاہ شجاع نوں سردار نہال سنگھ اٹاریوالا نے اک زیر زمین پناہ گاہ توں بازیاب کروایا لیا ۔ ہری سنگھ نلوا نوں رنجیت سنگھ نے کشمیر دا نواں گورنر مقرر کر دتا ۔ شاہ شجاع نے رنجیت سنگھ نوں اپنے گھر مدعو کیتا ۔ وعدے دے مطابق اک خدمت گار اک پیکٹ لے گے آیا ۔ رنجیت سنگھ پرشوق نظراں نال کوہ نور ہیرے نوں پیکٹ نوں کھول کے کڈیا جاندا دیکھ رہا سی ۔ اوہ خوشی نال آپے توں باہر ہو گیا جدوں کوہ نور ہیرا اسدی ہتھیلی تے رکھیا گیا ۔ اوس ویلے اس ہیرے دی قیمت 6 کروڑ روپیہ سی ۔ ایہہ ہیرا اج کل انگلستان چ اے تے ملکہ برطانیہ ایلزبتھ II دے تاج چ لگیا ہویا اے۔

ایسے ویلے دے لاگے رنجیت سنگھ دے جرنیلاں ہری سنگھ نلوا تے دیسا سنگھ مجیٹھیا نے اٹک دے قلعے تے وی مل مار لیا ۔ ہن رنجیت سنگھ دے اقتدار تھلے پنجاب دیاں سرحداں ستلج توں اٹک تک تے کشمیر توں قصور تک ہو گیاں سن ۔ 1817ء دے شروع چ رنجیت سنگھ نے دیوان بھوانی داس دی اگوائی چ کجھ دستے ملتان بھیجے ۔ بھوانی رام نے شہر دا محاصرہ کر لیا ۔ اس نے نواب نال اک خفیہ معاہدہ کر لیا جہڑا رنجیت سنگھ نوں نواب نوں طلب کرنے تے معزول کرن دا اختیار دیندا سی ۔ رنجیت سنگھ نے اک نویں مہم اتپنے پتر کھڑک سنگھ دی قیادت چ گھلی ۔ اس نے راوی ، چناب تے جہلم دریاواں تھانیں کشتیاں راہیں سامان رسد پہنچان دا بندوبست کیتا ۔ پیغام تے خط گھلن دا انتظام اس طراں دا کیتا سی کہ مہاراجہ تک ملتان توں گھلے گئے خط ، حبراں تے پیغام دن چ کئی وار پہنچدے سن ۔

ملتان دا قلعہ نواب مظفر خان علاقے دے چند اک مضبوط تریں قلعےآں چوں اک سی ۔ تے نواب نے بوہت بہادری نال [[ملتان] دا دفاع کیتا ۔ کھڑک سنگھ دیاں فوجاں اس دے دوالے کھڑیاں سن پر اوہناں نوں قلعہ فتح کرن دی کوئی راہ نئیں لبھ رہی سی ۔ رنجیت سنگھ نے اک وڈی توپ زمزمہ [[اکالی پھولا سنگھ دی نہینگ رجمنٹ نال بھیجی ۔ زمزمہ نے موثر گولے سٹے تے شہر قلعے دا پھاٹک اڑا دتا ۔ اکالی پھولا سنگھ نے اچانک پیش قدمی کر کے قلعے تے مل مار لیا ۔ مٹیالی داڑھی آلا نواب مظفر خان ہتھ چ تلوار پھڑے اسدے راہ چ لڑں لئی کھڑا سی تے لڑدا ہویا شہید ہو گیا ۔ اسدے 5 پتر وی لڑدے ہوئۓ مارے گئے ۔ دو بچ جان آلے پتراں نوں رنجیت سنگھ نے جاگیراں دتیاں ۔ اینہاں دیاں اولاں اج وی پاکستان اینہاں علاقےآں دیاں مالک نیں ۔ شہزادہ کھڑک سنگھ نے جودھ سنگھ خالصہ نوں 600 دی نفری نال ملتان دے قلعے دی حفاظت لئی چھڈیا ۔ ہن رنجیت سنگھ دی دکھنی سرحد ملتان سی ۔ 1818ء چ رنجیت سنگھ نے روہتاس ، راولپنڈی تے حسن ابدال وی فتح کر لئے ۔ فیر اسنے دریاۓ سندھ پار کر کے پشاور تے مل مارن دے منصوبے تشکیل دتے ۔ 1819ء چ رنجیت سنگھ نوں سرینگر تے مڑ حملہ کرنا پیا ۔ اس واری اسنے دیوان موتی داس نوں گورنر بنایا تے شام سنگھ اٹاریوالا ، جوالا سنگھ پڈھانیا تے مسار دیوان چند نوں وادی چ مہماں لئی مدد لئی چھڈ آیا ۔ سکھ سلطنت دے دوارن دس گورنراں نے وارو وار کشمیر دا انتظام سمبھالیا ۔ جنہاں چوں اک شہزاڑہ شیر سنگھ سی جسنے سکھ سلطنت دے جھنڈے نوں لداخ تک لہرایا ۔ لداخ دی وادی دی فتح نال ، جہڑی کہ بوہت سٹریٹجیک اہمیت دی حامل سی ، سرحداں چین دے اثر توں محفوظ ہو گئیاں ۔ شیر سنگھ نے جنرل زوراور سنگھ تبت ول پیش قدمی لئی گھلیا ۔ گورو تے روڈوک تے مل مار لیا گیا تے سکھ فوج نے حملہ کر دتا ۔ تبت دی حکومت نے زورآور سنگھ نال اک معاہدے تے دستخط کیتے ۔

معاہدہ امرتسر

1807ء چ رنجیت سنگھ نے تارا سنگھ گھیبا ، جہڑا کہ مر چکیا سی ، دے علاقے اپنی سلطنت چ شامل کر لئے ۔ اس دی بیوہ نوں باہر کڈ دتا گیا تے ریاست بغیر کسے مزاحمت دے رنجیت سنگھ دی سلطنت چ شامل ہو گئی ۔ ایہہ اینہاں سرداراں لئی خطرے دی گھنٹی سی جہڑے اپنیاں نکیاں نکیاں ریاستاں قائم رکھن دے خاب ویکھ رہے سن ۔ اس نال مالوہ دے سرداراں نوں خطرہ پے گئیا کہ مہاراجہ ہن اوہناں نوں باجگزار بنن لئی مجبور کرے گا ۔

رنجیت سنگھ دے جرنیل دیوان موکھم چند نے ستلج پار کر کے فیروزپور لاگے وادنی تے مل مار لیا تے فیر آنندپور ول رح کر لیا ۔ اس نال مالوہ دے سرداراں نوں ہور تشویش ہو گئی ۔ اینہاں نے لہور دربار دے خلاف ایکا کر لیا تے انگریزاں نال گٹھ جوڑ کر لیا ، جہڑے اینہاں دیاں سرداریاں قائم رکھن چ اینہاں دی مدد کر سکدے سن ۔ اینہاں نوں انگریزی حکومت نال گٹھ جوڑ چ اپنی بقا نظر آندی سی ۔

مالوہ دے سرداراں نے اک بیٹھک کیتی تے دلی چ انگریز ریزیڈنٹ سیٹون نال ملے ۔ اینہاں نے ریزیڈنٹ توں اپیل کیتی کہ اوہناں نوں رنجیت سنگھ دے ارادےآں دے خلاف تحفظ دتا جائے ۔ اینہاں نے دعوہ کیتا کہ ستلج توں اورلے بنھے دے علاقے ہمیشہ دلی حکومت دے زیر اقتدار رہے سن تے ہن انگریز دلی دے تخت تے قابض نیں اس لئی انگریزاں نوں اس علاقے نوں تحفظ دینا چاہیدا اے ۔ ریزیڈنٹ نے اینہاں گل بات بوہت غور نا سنی ، پر اوہ اس موقعے تے اینہاں دی کوئی مدد نئیں کر سکدا سی ۔

مارچ 1808ء چ گورنر جنرل لارڈ منٹو نے لکھیا "اگرچہ اصولی طور تے اسیں دلی طور تے ریاستاں ، جنہاں نال اسیں اتحاد دی شرائط پاروں دور آں ، دے معاملات ، جھگڑےآں چ اسیں منصفانہ طور تے اجتناب برتدے آں تے مصیبت چ گھریاں تے اپنا وجود قائم رکھن دی جدوجہد رکھن آلیاں نوں مکمل یعقین دواندے آں ۔

نکے علاقے جہڑے اپنے طاقتور گوانڈھی کولوں اپنا تحفظ نئیں کر سکدے دے سرداراں لئی ساڈا تحفظ موجود اے ، دفاعی پالیسی دی ضرورت لئی شاید اسیں عام اصولاں چ وقتی تبدیلی بارے اسیں سوچ سکدے آں ۔ کیونجے اس نوں نظر انداز کرنا شاید وڈا خطرہ ہوئے ۔ تے لہور دے راجہ دے ستلج تے ساڈے علاقےآں وچکار ریاستاں نوں تسخیر کرن دے اقدامات ، موجودہ حالات توں مختلف حالات چ ، خود تحفظی دی بنیاد تے کوئی مسئلہ کھڑا کر سکدا اے ۔ برطانوی طاقت ایسف کسے پروجیکٹ دی تکمیل نوں روکن لئی ٹھیک حق تے ہوئے گی ۔

برطانوی رنجیت سنگھ نال اپنے تعلقات نوں خراب نئیں ہون دینا چاہندے سن ۔ حالانکہ ریزیڈنٹ نے سکھ سرداراں نوں لہور دربار نال اینہاں دے معاملات چ برطانوی اثر و رسوخ دی کوئی یعقین دہانی نئیں کروائی سی ، پر اوہناں نوں گھٹوگھٹ ایہہ امید سی کہ برطانوی حکام نوں اینہاں نال ہمدردی اے تے جدوں ضرورت ہوئی مدد توں انکار نئیں ہوئے گا ۔

برطانوی ایجنٹ نے ستلج پار دیاں ریاستاں دے سرداراں نوں نقطہ دسیا کہ لوڑ پین تے اینہاں نوں اکلےآں نئیں چھڈیا جائے گا ۔

اس جواب نال سردار مطمعن نئیں سن ۔ اینہاں نے رنجیت سنگھ دی سلطنت ودھان دی پالیسی توں بچن لئی ہور طریقےآں بارے سوچیا ۔ رنجیت سنگھ سیاسی کھیڈ کھیل رہیا سی ۔ اسنے اپنے نمائندے ستلج پار ریاستاں دے سرداراں ول بھیجے تاکہ اوہ ہور پریشان نا ہون تے ٹھنڈے پے جان ۔

بعد چ انگریزاں دے ونجیت سنگھ وچکار امرتسر چ اس مسئلے دے حل لئی اک معاہدہ طے پاپا جس دی رو نال دریائے ستلج رنجیت سنگھ دی سلطنت دی سرحد قرار پایا ۔ اس معاہدے دے بعد ستلج پار ریاستاں دے سرداراں دیاں فکراں مکیاں تے انگریزاں تے رنجیت سنگھ دے تعلقات وی بہتر ہو گئے ۔

پاکستان میں مسئلہ کیا ھے اور مسئلے کا حل کیا ھے؟

پاکستان کے قائم ھوتے کے بعد سے افغانی نزاد پٹھانوں کو پٹھان غفار خان ' کردستانی نزاد بلوچوں کو بلوچ خیر بخش مری ' 1972 سے بلوچ سندھیوں اور عربی نزاد سندھیوں کو عربی نزاد جی - ایم سید ' 1986 سے یوپی ‘ سی پی کے اردو بولنے والے ھندوستانی مھاجروں کو مھاجر الطاف حسین نے "ذھنی دھشتگردی" کا کھیل ' کھیل کر اپنی "ذھنی دھشتگردی" کے ذریعے گمراہ کرکے ' انکی سوچ کو تباہ کردیا۔ اس لیے پٹھانوں ‘ بلوچوں اور اردو بولنے والے والے ھندوستانی مھاجروں نے پنجابیوں کے پنجاب کے بجائے پاکستان کی تعمیر و ترقی اور استحکام جبکہ پنجابی قوم کے بجائے پاکستانی عوام کی فلاح و بہبود اور خوشحالی کی کوششوں کا ناجائز فائدہ اٹھانے کے لیے قوم پرستی کے نام پر پنجاب اور پنجابیوں کو بلیک میل کرنے کا راسته اختیار کر لیا۔

پٹھان ‘ بلوچ اور اردو بولنے والے ھندوستانی مھاجر اپنے مفادات حاصل کرنے کے لیے پنجاب اور پنجابیوں پر بیجا الزامات لگاتے رھتے ھیں۔ پنجاب اور پنجابیوں کو گالیاں دیتے رھتے ھیں۔ پاکستان کو توڑنے کی دھمکیاں دیتے رھتے ھیں۔ پنجابی اس وقت نہ بلوچستان جا کر کاروبار کر سکتے ھیں ' نہ سندھ ' نہ خیبر پختونخواہ اور نہ کراچی۔ جبکہ ان پٹھانوں ‘ بلوچوں اور اردو بولنے والے والے ھندوستانی مھاجروں نے نہ صرف سماٹ ' براھوئی اور ھندکو کی زمین پر قبضہ کیا ھوا ھے۔ بلکہ پنجاب کی سیاست ' صحافت ' تجارت ' سرکاری نوکریوں اور زمیںوں پر بھی یہ پٹھان ‘ بلوچ اور اردو بولنے والے ھندوستانی مھاجر قبضہ کرتے جا رھے ھیں جبکہ پاکستان کی جی ڈی پی ' پیداوار اور معیشت میں اضافہ کرنے کے لیے اپنا کردار ادا کرنے کے بجائے تباہ و برباد کرنے میں لگے رھتے ھیں۔

جب تک پنجابی ' پنجاب کے بجائے پاکستان کی وکالت کرتے اور پنجابی کے بجائے صرف پاکستانی بنے رھیں گے تو ان پٹھانوں ‘ بلوچوں اور اردو بولنے والے والے ھندوستانی مھاجروں کے پنجاب اور پنجابیوں پر لگائے جانے والے الزامات کا جواب کون دے گا؟ پنجابیوں کو چاھیئے کہ اگر پٹھانوں ‘ بلوچوں اور اردو بولنے والے والے ھندوستانی مھاجروں کے پنجاب اور پنجابیوں پر لگائے جانے والے الزامات درست ھیں تو پٹھانوں ‘ بلوچوں اور اردو بولنے والے والے ھندوستانی مھاجروں پر ظلم اور زیادتیاں بند کریں اور ان پٹھانوں ‘ بلوچوں اور اردو بولنے والے والے ھندوستانی مھاجروں پر کیے گئے ظلم اور زیادتیوں کا حساب کتاب دیں۔ لیکن اگر پٹھانوں ‘ بلوچوں اور اردو بولنے والے والے ھندوستانی مھاجروں کے پنجاب اور پنجابیوں پر لگائے جانے والے الزامات درست نہیں ھیں تو پٹھانوں ‘ بلوچوں اور اردو بولنے والے والے ھندوستانی مھاجروں کو پنجاب اور پنجابیوں کو گالیاں دیتے رھنے ' پنجاب اور پنجابیوں پر جھوٹے الزامات لگاتے رھنے ' پنجاب اور پنجابیوں کو بلیک میل کرتے رھنے ' پاکستان کو توڑنے کی دھمکیاں دیتے رھنے کی عادت کو ختم کرنے کے لیے ان پٹھانوں ‘ بلوچوں اور اردو بولنے والے والے ھندوستانی مھاجروں کو پنجابی قوم پرست بن کر بھرپور جواب دیں۔

پٹھان ' بلوچ اور اردو بولنے والے ھندوستانی مھاجر کی عادت بن چکی ھے کہ ایک تو ھندکو ' براھوئی اور سماٹ پر اپنا سماجی ' سیاسی اور معاشی تسلط برقرار رکھا جائے۔ دوسرا پنجاب اور پنجابی قوم پر الزامات لگا کر ' تنقید کرکے ' توھین کرکے ' گالیاں دے کر ' گندے حربوں کے ذریعے پنجاب اور پنجابی قوم کو بلیک میل کیا جائے۔ تیسرا یہ کہ پاکستان کے سماجی اور معاشی استحکام کے خلاف سازشیں کرکے ذاتی فوائد حاصل کیے جائیں۔ لیکن اس صورتحال میں پنجابی قوم کا رویہ مفاھمانہ ' معذرت خواھانہ اور لاپرواھی کا ھے۔ پنجابیوں نے اگر اب بھی پنجابی قوم پرست بن کر ان پٹھانوں ‘ بلوچوں اور اردو بولنے والے والے ھندوستانی مھاجروں کو حساب کتاب یا بھرپور جواب نہ دیا تو پنجابی پھر پنجاب اور پنجابیوں کو تو تباہ و برباد کروا ھی رھے ھیں لیکن پاکستان کو بھی تباہ و برباد کروا بیٹھیں گے۔ پاکستان کی تباھی اور بربادی در اصل سپتا سندھو یا وادئ سندھ کی تہذیب والی زمین کے قدیم باشندوں پنجابی ' سماٹ ' ھندکو ' براھوئی ' کشمیری '' گلگتی بلتستانی ' چترالی ' راجستھانی ' گجراتی کی تباھی اور بربادی ھوگی۔

سپتا سندھو یا وادئ سندھ کی تہذیب والی زمین یا پاکستان کو تباھی و بربادی سے بچانے اور پنجابی ' سماٹ ' ھندکو ' براھوئی ' کشمیری '' گلگتی بلتستانی ' چترالی ' راجستھانی ' گجراتی کو گنگا جمنا کی زبان و ثقافت اور کردستانی و افغانی بد تہذیبی اور قبضہ گیری سے نجات دلوانے۔ جبکہ پٹھان ‘ بلوچ اور اردو بولنے والے ھندوستانی مھاجر کے سماجی ' سیاسی اور معاشی تسلط کو ختم کروانے  کے لیے ضروری ھے کہ؛

پاکستان میں واقع زمین کی تاریخ کو نصاب میں پڑھایا جائے تاکہ اس زمین کے باشندے اپنے اپنے شاندار ماضی سے آگاہ ھوسکیں۔

پاکستان میں واقع زمین کے باشندوں کی تہذیب کو نصاب میں پڑھایا جائے تاکہ اس زمین کے باشندے اپنی اپنی شاندار تہذیب پر فخر کرسکیں۔

پاکستان میں واقع زمین کے باشندوں کی ثقافت کو نصاب میں پڑھایا جائے تاکہ اس زمین کے باشندے اپنی اپنی شاندار ثقافت کو اختیار کرسکیں۔

پاکستان میں واقع زمین کے باشندوں کو انکی اپنی زبان میں نصاب پڑھایا جائے تاکہ اس زمین کے باشندے اپنی اپنی شاندار زبان کو بولنا شروع کرسکیں۔

پاکستان میں واقع زمین پر پیدا ھونے والی عظیم شخصیات کا نصاب میں بتایا اور پڑھایا جائے تاکہ اس زمین کے باشندے اپنی اپنی عظیم شخصیات کے نقشَ قدم پر چل کر اپنی تہذیب کی عزت ' اپنی ثقافت کا احترام ' اپنی زبان کو بولنے ' اپنی عوام سے محبت کرنے والے بن جائیں ' بیرونی حملہ آوروں اور قبضہ گیروں کو ھیرو کے بجائے غاصب سمجھنا شروع کردیں ' بیرونی حملہ آوروں اور قبضہ گیروں کے راستے کی رکاوٹ بن جائیں۔ اپنی زمین کی حفاظت کریں اور اپنے وطن کو ترقی یافتہ ' مظبوط ' مستحکم اور خوشحال وطن بنائیں۔

بلوچ قبائل بلوچستان ' پنجاب ' سندھ پر قابض کیسے ھوئے؟

کردستانی بلوص قبائل نے پندرھویں صدی عیسوی میں میر شیہک کی سر کردگی میں وادی سندھ کی تہذیب کے مھرگڑہ کے علاقے مکران میں قدم رکھا اور مکران کے حکمراں بدرالدین کے ساتھ جنگ کرکے علاقہ پر قبضہ کرلیا۔ اسکے بعد میر شیہک نے بلیدہ سے چل کر بروھیوں کے ساتھ جنگ کرکے 1486 میں قلات کو فتح کر لیا۔ جو بروھی ان کے مقابلے پر آئے یا تو وہ قتل کردئیے گئے یا انہوں نے اطاعت قبول کر لی۔

دراوڑی زبان کا لفظ ھے " بر" جسکے معنی ھیں "آنا" اور دوسرا لفظ ھے "اوک" جو کہ اسم مفعول کی نشانی ھے. جسکے معنی "والا" ھے. "بر- اوک" کے لفظ کا مفہومی معنی "نیا آنے والا" یعنی " نو وارد ' اجنبی ' پرائے دیس والا " ھے. کردستانی بلوص قبائلجب پندھرویں صدی عیسوی میں براھوی کی زمین پر آنا شروع ھوئے تو بروھی انکو "بر- اوک" کہتے تھے۔ اس لیے کردستانی بلوص قبائل " بلوص " سے " بروک" پھر " بروچ" اور پھر "بلوچ" بن گئے۔

پنجاب پر 1526 سے مغلوں کے قبضے کے بعد مغل بادشاہ بابر کے خلاف بابا گرو نانک کی سربراہی میں پنجابیوں کی مزاحمتی جدوجہد کی وجہ سے مغل بادشاہ ھمایوں نے ایرانی بادشاہ سے تعاون لیکر اسلام شاہ سوری کو شکست دیکر 1555 میں دھلی کا تخت سمبھالنے کے بعد سردار چاکر خان رند کی سر کرد گی میں چالیس ھزار کردستانیوں کو پنجابیوں کی مزاھمت کا مقابلہ کرنے کے لیے وادی سندھ کی تہذیب کے ھڑپا کے میدانی علاقے میں آباد کیا ' جو پنجابی علاقہ تھا۔ ھمایوں نے میر چاکر کو اوکاڑہ کے قریب ست گھرہ نامی مقام پر زرعی زرخیز جاگیر عطا کی۔ میر چاکر نے اپنے لشکر کے ساتھ پنجاب میں سکونت اختیار کی اور مغل بادشاہ اکبر کے دور ' 1565 ء میں اس کا انتقال ھوا اور مزار ست گھرہ میں واقع ھے۔ اکبر کے خلاف دلا بھٹی کی سربراھی میں پنجابیوں کی مزاحمتی جدوجہد کی وجہ سے مزید بلوچوں کو بھی مغلوں کی سرپرستی ملنے لگی اور انہیں دلا بھٹی کے زیرِ اثر علاقوں کے نزدیک بڑی بڑی جاگیریں دی جانے لگیں تو بلوچوں کی جنوبی پنجاب میں آبادگاری میں مزید اضاٖفہ ھوتا گیا اور بلوچوں کا سب سے بڑا پڑاؤ جنوبی پنجاب بن گیا۔

نصیر خان نوری برو ھی کا شمار قلات بلوچستان کے ممتاز برو ھی سرداروں میں ھوتا ھے۔ وہ میر عبداللہ خان برو ھی کے تیسرے چھوٹے بیٹے تھے۔ ان کی ماں بی بی مریم التازئی قبیلے سے تعلق رکھتی تھی۔ نادر شاہ کے وفات کے بعد میر نصیر خان برو ھی ' احمد شاہ ابدالی کے ساتھ قندھار چلا گئے۔ جب افغانستان کے بادشاہ کے لیے احمد شاہ ابدالی کا انتخاب ھوا تو میر نصیر خان نے برو ھی قوم کی نما ئند گی کرتے ھوئے احمد شاہ ابدالی کے حق میں رائے دی ۔ کچھ دن بعد نصیر خان برو ھی کے بھائی محبت خان برو ھی نے لقمان خان کی بغاوت میں حصہ لے کر احمد شاہ ابدالی کا اعتماد کھو دیا۔ 1749ء میں احمد شاہ ابدالی کے حکم سے میر نصیر خان برو ھی اپنے بھائی کی جگہ قلات کا حکمراں بنا۔ نصیر خان برو ھی کا شمار احمد شاہ ابدالی کے منظور نظر سپہ سالاروں میں ھونے لگا۔  انکا دور حکومت 1751ء سے 1794ء تک رھا اور نصیر خان برو ھی کی چچازاد بہن کا نکاح احمد شاہ ابدالی کے بیٹے تیمور شاہ سے ھوا جو کہ 1758-1757 تک پنجاب کا حکمراں رھا لیکن تیمور شاہ کی حکمرانی کے ختم ھو جانے کی وجہ سے 1765 میں احمد شاہ ابدالی نے پنجاب پر حملہ کیا تو میر نصیر خان بارہ ھزار کا لشکر لے کر براستہ گندا وہ احمد شاہ ابدالی کی مدد کو پنجاب روانہ ھوا اور پنجاب کی فتح کے بعد احمد شاہ ابدالی نے اپنے بیٹے تیمور شاہ کو دوبارہ پنجاب کا حکمراں بنا دیا۔

اس صورتحال میں بلوچ قبائل کو ایک تو پنجاب سے مغلوں کی حکومت کا 1751 سے خاتمہ ھوجانے کی وجہ سے پنجاب میں مغل بادشاھوں کی 196 سالہ سرپرستی سے محروم ھونا پڑا۔ دوسرا 1751ء سے قلات کا حکمراں نصیر خان برو ھی بن گیا۔ تیسرا 1765ء سے نصیر خان بروھی کی چچازاد بہن کا شوھر ' احمد شاہ ابدالی کا بیٹا تیمور شاہ پنجاب کا حکمراں بن گیا۔ جسکی وجہ سے نہ ٖصرف قلات بلکہ پنجاب میں بھی بلوچ قبائل کی مشکلات میں اضافہ ھونا شروع ھوگیا لیکن سندھ میں چونکہ مغلوں کے نامز کردہ عربی نزاد عباسی کلھوڑا کی حکومت تھی۔ اس لیے نہ صرف بلوچستان بلکہ پنجاب سے بھی بلوچ قبائل نے موھنجو دڑو کے میدانی علاقے میں قدم رکھا ' جو سماٹ علاقہ تھا اور عباسی کلھوڑا کی فوج میں بھرتی ھونا شروع کردیا لیکن 1783 میں عباسی کلھوڑا کے ساتھ جنگ کرکے سندھ پر قبضہ کرلیا۔ تالپور بلوچ قبائل کے سندھ کی حکمرانی سمبھالنے کے بعد مری ' بگٹی ' کھوسہ ' بجارانی ' سندرانی ' مزاری ' لنڈ ' دریشک ' لغاری ' گورشانی ' قیصرانی ' بزدار ' کھیتران ' پژ ' رند ' گشکوری ' دشتی ' غلام بولک ' گوپانگ ' دودائی ' چانڈیئے اور بہت سے چھوٹے چھوٹے قبائل کے خاندانوں نے پنجاب اور بلوچستان سے سندھ کے علاقے میں جاکر اپنی جاگیریں بنانا شروع کردیں اور اب تک سندھ کے سندھیوں سے ان کی ملکیت بلوچ نے چھین رکھی ھے۔

Punjabi Dhurmaan Vich Wand K Khilray Hoay Nay.

Punjabiyaan di Dhurmaan vich wand nu khatam kr k Punjabiyaan nu Durti ty Zabaan di bunyaad ty katha karn di loor a. Punjabiyaan nay hun a kr e dayna a.

Punjabi unj e Punjabiyaan di Zabaan a.

Pakistan Muslman Punjabiyaan da Desh a,

Khalistan Sikh Punjabiyaan da Desh a,

Himachal Pradesh ty Haryana day Hindu Punjabi j apna Desh bunna layn ty fay Dehli toun Peshawar ty Kashmir toun Karachi tuk Punjabistan bun e jaana a.

Christian Punjabi pehlon e her thaan ty Punjabiyaan naal rallay milay hoay nay.

J Punjabi, Punjabi bun k kathay ho jaan ty fay Punjab di Dhurti nay v kathay ho e jaana a.

J Punjab di Dhurti kathi ho jaway ty fay Punjabistan ty aap e bun jaana a.

Punjabistan vich Punjabiyaan di Dhurti ty Punjabiyaan di Zabaan saanjhi howay gey ty Dhurm apna apna howay ga.

Punjabi is a Social and Political Victim of Hindi-Urdu.

The Punjabi nation took seven decades for coming out from the trauma of Punjabi massacre, depression of Punjab division and disturbance of displacement of Punjabi nation in 1947. It was a blunder with Punjab and Punjabi nation by the enemies of Punjab and Punjabi nation.

Punjab was the main victim of Religious fundamentalism in British India, initiated, motivated and propagated by the Hindi-Urdu Speaking UP-ites, the Gunga Jumna Culture people of UP, CP called Hindustani's.

In 1947, with the massacre of 2 million Punjabis and displacement of 20 million Punjabis, the Punjab and Punjabi nation was divided to include Punjabi Muslims in Pakistan, Punjabi Hindus and Punjabi Sikhs in India.

However, after creation of Pakistan, Pakistan was the victim of conspiracies by the Urdu Speaking Muslim of UP, CP called as Hindustani's inside and Hindi Speaking Gunga Jumna Culture Hindus of UP, CP from the neighborhood by the proxy interference in Pakistan by the Indian government due to the influence and domination of Hindi speaking Hindu UP-ites, and Hindi speaking Hindu mindset in Indian bureaucracy, establishment, media, and politics.

Hindi and Urdu are sister languages and both have a conspirator attitude. For centuries, UP, CP was a conspirator zone in India lead by Hindi Speaking Hindu's and Urdu Speaking Muslims of Gunga Jumna Culture and traditions.

After the partition of India, Urdu Speaking Muslims of UP, CP called as Hindustani's, captured Pakistan for their conspiracies and original nations of Pakistan i.e; Punjabi, Sindhi, Bloch, Pathan were facing their conspiracies from seven decades.

Whereas, Gunga Jumna Culture and traditions, Hindi Speaking Hindus of UP, CP are dominating the India and Telgu nation, Tamil nation, Kannadiga nation, Marathi nation, Gujarati nation, Bhojpuri nation, Rajasthani nation, Hindu Bengali, Hindu Punjabi, Sikh Punjabi of India are facing their conspiracies from seven decades.

Punjabi's on both sides were their main supporters in conspiracies. In India Hindu Punjabi's are supporters of conspiracies by the Hindi Speaking Hindus of UP, CP against other nations of India and in Pakistan Muslim Punjabi's were supporters of conspiracies by the Urdu Speaking Muslims of UP, CP against other nations of Pakistan.

At present, Muslim Punjabi's in Pakistan has traced the root of conspiracies against Pakistan and original nations of Pakistan, including the Punjabi nation too i.e; Urdu Speaking Muslim of UP, CP called as Hindustani's. Therefore, they are withdrawing their support to UP-ites, and Urdu, which they were providing to them due to trusting them that; they are true Muslims and patriotic Pakistanis and Urdu language would be the binding force between original entities of Pakistan i.e; Punjabi, Sindhi, Bloch, Pathan, but after a period of seven decades, it proved vise-verse.

In Pakistan "Punjabi Nation" was a social and political victim of Urdu language, Gunga Jamna Culture, and UP-ite, traditions along with policy making and decision making by the "Urdu Speaking UP-ite, Muslims" and "UP-ite, mindset bureaucracy, establishment, media and politicians" in national and international affairs. But, at present Punjabi's have total control over policymaking and decision making of Pakistan in national and international affairs with domination and supremacy in Political and Military leadership along with hegemony of Punjabis in foreign affairs services, military establishment, civil bureaucracy, agriculture sectors, industrial sectors, trade sectors, skilled professions, business institutions, media organisations, political parties and urban centers of Pakistan.

In Indian Punjab, "Punjabi Nation" is a social and political victim of Hindi language, Gunga Jamna Culture and UP-ite, traditions along with policy making and decision taking by "Hindi Speaking UP-ite, Hindus" and "UP-ite, mindset bureaucracy, establishment, media and politicians" in national and international affairs of Punjabi Nation.

پنجابی زبان کا جھنگوچی لہجہ پنجابی کا سب سے پرانا لہجہ ھے۔

ماجھی لہجہ پنجابی زبان کا معیاری لہجہ ھے جوکہ مشرقی پنجاب اور مغربی پنجاب کے دونوں حصوں میں پنجابی لکھنے کے لیے بنیادی زبان ھے۔ جبکہ پنجابی زبان کا جھنگوچی یا رچنوی لہجہ  پنجابی کا سب سے پرانا لہجہ ھے اور اسے اصل پنجابی لہجہ اور ٹھیٹھ پنجابی لہجہ بھی کہا جاتا ھے۔ جھنگوچی لہجہ پنجابی زبان کا ایک قدیم اور انفرادی مزاج رکھنے والا لہجہ ھے۔  پنجابی کے جھنگوچی لہجہ کے علاقے ساندل بار ' کرانا بار '  نیلی بار ' گنجی بار "پنجاب کے بار کے علاقے" ھیں۔ پنجابی میں جنگل کو بار کہتے ھیں۔  یہ علاقے پنجابی ثقافتی ورثے اور پنجابی ادبی ورثہ کے علاقے ھیں۔ ھیر رانجھا اور مرزا صاحبہ کے مشہور رزمیہ رومانوی کہانیوں کی تخلیق اسی علاقے سے وابسطہ ھے۔

ساندل بار کا علاقہ مغربی پنجاب میں رچنا دوآبہ میں ھے۔ یہ ضلع جھنگ ' فیصل آباد اور ٹوبہ ٹیک سنگھ کے علاقے کے ساتھ مل کر بنتا ھے۔ دلا بھٹی کے دادا ساندل کے نام پر اس بار کو ساندل بار کہتے ھیں۔

کرانا بار کا علاقہ مغربی پنجاب میں چج دواب میں ھے۔ یہ ضلع سرگودھا اور ضلع جھنگ کے اوپر کے علاقے کے ساتھ مل کر بنتا ھے۔

نیلی بار کا علاقہ مغربی پنجاب میں دریائے راوی اور دریائے ستلج کے درمیان ضلع ساھیوال ' ضلع اوکاڑہ اور ضلع پاکپتن کے علاقے کے ساتھ مل کر بنتا ھے۔ احمد خان کھرل کا علاقہ نیلی بار تھا۔ نیلی بار کی گائیں اور بھینسیں مشھور ھیں۔

گنجی بار کا علاقہ مغربی پنجاب میں دریائے ستلج اور دریائے بیاس کے ملنے کے بعد اسکے نیچے کے علاقے کو کہا جاتا ھے۔ یہ ضلع بہاولنگر اور چشتیاں کے علاقے کے ساتھ مل کر بنتا ھے۔

2020 Tuk Punjab Ty Punjabiyan Ek Ho Jaana A.

Hun khilray hoay Punjabiyan dy kathay hon ty totay totay kitay hoay Punjab dy aapas vich jur jaan da wayla aanda ja rayaa a.

2020 tuk khilray hoay Punjabiyan nay kathay ho jaana a ty totay totay kitay hoay Punjab nay aapas vich jur jaan a.

Khilray hoay Punjabiyan dy kathay hon ty totay totay kitay hoay Punjab dy aapas vich jur jaan toun baad Punjab ty Punjabiyan nu gaalaan kudhun waalay Sindhiyan, Muhajiran, Pathana, Balochan nu Punjabiyan nay o Rugra laana a k a naslaan tuk yaad rakhun gay.

Saaray Sindhiyan, Muhajiran, Pathana, Balochan nu ghubraan di loor nai kyon k, Punjabian nay sirf unna Sindhiyan, Muhajiran, Pathana, Balochan nu Rugra laana a jayray Punjab ty Punjabiyan nu gaalaan kadhday nay.

Jayray Sindhi, Muhajir, Pathan, Baloch, Punjab ty Punjabiyan nu gaalaan nai kudhday unna naal Punjabiyan da koi wair nai.

Jayray Sindhi, Muhajir, Pathan, Baloch, Punjab ty Punjabiyan baray chungay vichaar rukhday nay, Punjabi v unna dy sujjun nay, unna nu Punjabiyan koloon koi dukh nai howay ga.

Punjabi Yaraan dy Yaar ty Wairiaan dy Wairi honday nay. Yaari v nibhaanday nay ty Wairiaan naal Wair v nibhaanday nay.

مھاجر اور پٹھان کی طرف سے نواز شریف کی تذلیل اور توھین کرنے کا مطلب کیا ھے؟

جمہوری نظام میں جسے اکثریت کا مینڈیٹ ھو وہ ھی وزیرِ اعظم بنتا ھے۔ 2013 کے انتخاب میں ھندوستانی مھاجر اور پٹھان نے نواز شریف کو مینڈیٹ نہیں دیا لیکن پاکستان کی 60٪ پنجابی آبادی کے مینڈیٹ کی وجہ سے نواز شریف پاکستان کا وزیرِ اعظم ھے۔ اس لیے نواز شریف کا محاصبہ کرنا پنجابی کا استحقاق بنتا ھے نہ کہ ھندوستانی مھاجر اور پٹھان کا۔

ھندوستانی مھاجر اور پٹھان کا استحقاق ھے کہ اپنی سیاسی جماعتوں اور اپنے منتخب نمائدوں کے ذریعے قومی اسمبلی کے ایوان میں نواز شریف کا محاصبہ کریں ' نہ کہ عوام میں نواز شریف کی تذلیل اور توھین کرتے پھریں۔

چونکہ نواز شریف کو پنجابی کا مینڈیٹ ھے نہ کہ ھندوستانی مھاجر اور پٹھان کا ' اس لیے ھندوستانی مھاجر اور پٹھان کی طرف سے عوام میں نواز شریف کی تذلیل اور توھین کرنے کا مطلب ھے کہ؛

ھندوستانی مھاجر اور پٹھان کی طرف سے نواز شریف کو مینڈیٹ دینے والے پنجابی کے سیاسی استحقاق کی توھین کی جاتی ھے۔

ھندوستانی مھاجر اور پٹھان کی طرف سے نواز شریف کو مینڈیٹ دینے والے پنجابی کے سیاسی شعور کی توھین کی جاتی ھے۔

ھندوستانی مھاجر اور پٹھان کی طرف سے نواز شریف کو مینڈیٹ دینے والے پنجابی کی توھین کی جاتی ھے۔

پاگلوں کی طرح نواز شریف کی مخالفت کون اور کیوں کرتے ھیں؟

پاکستان میں چونکہ پنجابی کی آبادی اس قدر زیادہ ھے کہ پنجابیوں کی اکثریت کی مرضی و منشا کے بغیر پاکستان کی حکومت نہیں بن سکتی اور نہ ھٹ سکتی ھے۔ جبکہ ایک طرف تو پاکستان کی 40٪ آبادی سماٹ ' ھندکو ' بروھی ' کشمیری ' گلگتی بلتستانی ' چترالی ' راجستھانی ' گجراتی ' پٹھان ' بلوچ ' اردو بولنے والے ھندوستانی مھاجروں کا آپس میں پنجاب دشمنی کی بنیاد پر متفق اور متحد ھونا ناممکن ھے۔ دوسری طرف پنجابیوں کو مذھب کی بنیاد پر تقسیم کرنے میں کامیابی کے باوجود اب پنجابی قوم پرستی کے فروغ کی وجہ سے پاکستان کی 60٪ پنجابی آبادی کو برادریوں ' زبان کے لہجوں اور پنجاب کے علاقوں کی بنیاد پر تقسیم کرنا ممکن نہیں رھا ھے۔ اس لیے سماٹ ' ھندکو ' بروھی ' کشمیری ' گلگتی بلتستانی ' چترالی ' راجستھانی ' گجراتی ' پٹھان ' بلوچ ' اردو بولنے والے ھندوستانی مھاجروں میں سے جو بھی سماجی اور سیاسی طور سے پنجابی سے کنارہ کش ھوتا ھے۔ وہ مقامی طور پر اپنے علاقے میں ھی محدود ھوجاتا ھے اور قومی و بین الاقوامی معاملات سے لا تعلق ھونا پڑتا ھے۔

اس وقت نواز شریف کو پنجابیوں کی اکثریت سپورٹ کرتی ھے۔ سندھی اور بلوچ ' پنجاب کے ساتھ تعصب کی وجہ سے نواز شریف کو سپورٹ نہیں کرتے لیکن اس طرح سے مخالفت بھی نہیں کرتے جیسے ھندوستانی مھاجر اور پٹھان پاگلوں کی طرح ھر وقت نواز شریف کی مخالفت میں لگے رھتے ھیں۔ نواز شریف کی مخالفت کرتے وقت ھندوستانی مھاجر اور پٹھان اس بات کا بھی خیال نہیں کرتے کہ پنجابیوں کی اکثریت جو کہ نواز شریف کو سپورٹ کرتی ھے ' اسکو ھندوستانی مھاجر اور پٹھان کی جا بے جا مخالفت کی وجہ سے معلوم ھو چکا ھے کہ ھندوستانی مھاجر اور پٹھان دراصل نواز شریف کے نہیں بلکہ پنجابی نواز شریف کے مخالف ھیں ورنہ پاکستان کے قیام سے لیکر اب تک کونسا ھندوستانی مھاجر ' پٹھان ' بلوچ یا سندھی حکمراں اور سیاسی رھنما ایسا گذرا ھے جو اخلاق ' کردار اور کارکردگی میں نواز شریف سے بہتر تھا؟

پاکستان میں ھندوستانی مھاجر اور پٹھان کی آبادی چونکہ بہت کم ھے جبکہ پنجابی کی آبادی پاکستان کی آبادی کا 60٪ ھے۔ اس لیے مستقبل میں ایک تو نواز شریف کو ھندوستانی مھاجر اور پٹھان کی مخالفت کا کوئی نقصان نہیں ھونا اور دوسرا پنجابیوں کی نواز شریف کے لیے حمایت میں نہ صرف اضافہ ھو جانا ھے بلکہ پنجابیوں میں ھندوستانی مھاجر اور پٹھان کے لیے ناپسنددیدگی میں بھی افافہ ھونا ھے۔ جبکہ ھندوستانی مھاجر اور پٹھان کے پنجابی کے ساتھ سیاسی مراسم خراب ھونے کی وجہ سے ھندوستانی مھاجر اور پٹھان کو سماجی طور پر بھی مسائل میں مبتلا ھو کر اپنے اپنے علاقے میں ھی محدود ھوتا پڑنا ھے اور قومی و بین الاقوامی معاملات سے لا تعلق ھونا پڑتا ھے۔

نواز شریف جو بھی ھے ' جیسا بھی ھے ' اس وقت پنجابی نواز شریف کو سپورٹ کرتے ھیں اور اسکی وجہ یہ ھے کہ فی الحال بدمعاش ھندوستانی مھاجر مشرف ' بدکردار پٹھان عمران خان اور ڈاکو بلوچ زرداری کو انکی اوقات میں رکھنے کے لیے 32 سالہ سیاسی توڑ جوڑ اور قومی و بین الاقوامی کھیل کا تجربہ رکھنے والا پنجابی نواز شریف ٹھیک ھے۔ ان سب کی صفائی کے بعد پنجابی ایک نیا اور بہترین پنجابی لیڈر ' ھندوستانی مھاجروں اور پٹھانوں کے مزاج کی درستگی کے لیے سامنے لے کر آئیں گے۔ پھر ھندوستانی مھاجروں اور پٹھانوں کی 1947 سے لیکر مشرقی پاکستان کی علیحدگی تک کی پاکستان کو تباہ کرنے اور بنگلہ دیش کے قیام کے بعد سے لیکر اب تک پاکستان کو برباد کرنے کی ھندوستانی مھاجروں اور پٹھانوں کی سازشوں کی مکمل تفصیل سے سب کو آگاہ کریں گے اور پنجابیوں پر الزامات لگانے ' بد نام کرنے ' بلیک میل کرنے کا بھی حساب کتاب کریں گے۔